Laat me Zwier’s belangrijkste argument dan maar helemaal citeren:

Het vliegenboek van Jeroen Brouwers gelezen. Eindelijk begrijp ik wat er mis is met zijn schrijverschap: hij bewondert zowel Willem Frederik Hermans als Harry Mulisch. Maar in één paleis kunnen niet twee koningen wonen. Het wereldbeeld van beide schrijvers staat op gespannen voet met elkaar. Hermans is een rationalist, positivist, behaviourist, een ontmaskeraar. Mulisch is een mysticus, een alchemist, een obscurantist (zou Hermans zeggen), een versluieraar. Hermans is zowel een goed polemist als een interessant romancier. Mulisch is alleen romanschrijver. Brouwers schrijft polemieken op de manier van Hermans, en dat gaat hem goed af. Als romancier wil hij Mulisch, wat constructie, ‘lagen’ en spiegeleffecten betreft, nog overtreffen. Helaas, juist die romans worden steeds ongenietbaarder. […] [107]

WFH bevredigt de ene interesse, HM de andere.

Concreet: HM boeit me om het “poetische” (bij gebrek aan een beter woord) van zijn obsessies, zoals maskers, identiteiten, omkeringen, paradoxen, spiegels – de manier waarop hij verder dingen met elkaar verbindt is rationeel vergezocht, maar puur creatief gesproken interessant hoe a met b verbonden wordt … dwarsverbanden die openingen bieden die verder gaan dan puur logische verbanden, maar te noemen: poetische verbanden.

Dan, WFH. In dit zwart-wit verhaal zou hij dan de meer nuchtere, rationele figuur zijn. De verbanden die hij legt, zijn in dat opzicht realistischer, ontsluieren dmv fictie/romans stukjes werkelijkheid en verruimen zo mijn blik op de reeele wereld – ook zijn verhalen boeien me, niet om wat erin gebeurt (waarheid is vreemder dan verdichtsel, as they say), wel om hert naakte blootleggen van de psychologie, de veelheid aan motieven en motiefjes die iemand chaotisch van a naar b brengt zonder benul van de route door een landschap van moedwil en misverstand … zijn aantrekkingskracht ligt voor mij dus primair in het psychologisch/sociale-aspect (hij toont de (naakte) mens).

Het poetische creatieve (botte termen, maar alla) wat ik bij HM vindt, raakt aan een kant van mij, het rationeel analytische van WFH aan een andere kant. Ook de min of meer tegenstrijdige wereldbeelden die daaruit voortvloeien zijn naar mijn idee best tegelijk genietbaar. Misschien dat ze onderling niet met elkaar in overeenstemming zijn te brengen, maar dat doet geen afbreuk aan de bevrediging die ieder voor zich kan leveren.

Iemand die bv van rood en groen houdt (complementaire kleuren, meen ik) kan best van allebei houden zonder dat die kleuren met elkaar te rijmen zijn, omdat het rood hem op de ene manier aanspreekt en het groen op de andere. WFH lees ik met een rationele pet, HM met een poetische, weer andere schrijvers met weer andere petten. Misschien dat dit niet raakte aan het bezwaar van GJZ, maar wat mij betreft zijn ze zeker tegelijk waardeerbaar.