3549 titels online, sinds 1 i 2005

Adrian Mole and the Weapons of Mass Destruction ~ Sue Townsend

Adrian Mole werd geboren in 1968. Daardoor wordt hij 35 in dit boek, waar de invasie van Irak als rode draad doorheen loopt.

Ooit was Adrian Mole 13¾ jaar oud. Toen las ik ook over zijn leven, goed vijfentwintig jaar geleden al. Niet vermoedend met hem mee te zullen groeien. Dit is namelijk al het zesde boek over hem. En omdat Sue Townsend het steeds zo goed lukt de onzin te betrappen van de tijd waarin wij leven, zijn haar boeken voor mij meer dan alleen vermakelijke zedenschetsen.

Mijn bestaan loopt soms even parallel met dat Adrian Mole, ook al woon ik dan niet in Groot-Brittannië. Simpelweg omdat ook ik een man ben, van toevallig net een jaartje ouder. En evenals Adrian Mole paar ik boekenwijsheid aan een grote naïviteit.

Toch ging ik niet zo ver als hij deed, om prime-minister Blair op diens woord te geloven dat Irak massavernietigingswapens heeft, en dat het land daarom binnengevallen moet worden. Netzomin bezit ik een zoon van bijna achttien in het leger. Die misschien wel uitgezonden zal worden.

Townsend keert zich feller dan ooit in haar boeken tegen de Britse politiek. Waar ze zich eerder tot milde satire beperkte, is de schrijfster nu pesterig bezig alle valse beloften van haar overheid te ontkrachten.

Dat door het privatiseren van overheidsdiensten niets meer normaal werkt, en niemand zich ergens voor verantwoordelijk voelt, is een running gag in dit boek. Neem alleen zo’n bijzinnetje al, waarin Adrian Mole moeite moet doen om uit te zoeken welk bedrijf ook alweer de post bezorgt. Als die maatschappelijke gebreken niet ook hier zo pijnlijk herkenbaar waren, zouden ze vreselijk grappig zijn.

Want, er is iets dubbels aan dit boek. Adrian Mole blijft natuurlijk maar een plat verzonnen mannetje, net als dat de andere personages niet veel dimensies hebben. Tegelijkertijd leef ik sterker met zijn belevenissen mee, dan dat de wereld waarin hij leeft emotie oproept. Terwijl die wereld ook mijn wereld is. Fictie wordt sterker dan de werkelijkheid in handen van Townsend.

Mede daarom is het jammer dat dit waarschijnlijk de laatste ‘Adrian Mole’ zal zijn. De schrijfster kan bijna niet meer zien, als gevolg van diabetes. Schrijven is een enorme krachttoer geworden, voor haar.

Ik ben heel blij dat ze toch nog éen keer de moeite heeft gedaan.

Sue Townsend, Adrian Mole and the Weapons of Mass Destruction
453 pagina’s
Penguin Books © 2005, oorspronkelijke versie 2004

Secret Diary of Adrian Mole ~ Sue Townsend

Adrian Mole is wel degelijk in 1967 geboren. Niemand die dit wat schelen kan natuurlijk, behalve ik. Want, daarmee zijn we wel degelijk vrijwel exacte leeftijdsgenoten, samen met de Nederlandse kroonprins. Dat schept een band.

Sue Townsend heeft in latere boeken weleens een foutje gemaakt met zijn leeftijd. Maar Adrian wordt veertien in 1981 — het jaar dat Charles en Diana trouwden — en dus vijftien als de Falkland Oorlog uitbreekt het jaar erop. Zijn geboortedatum ligt daarmee vast op 2 april 1967.

Enfin.

‘Light read’ voor deze zomer zullen onder meer de zes delen over de neurotische Brit Adrian Mole zijn. Waarbij ik vooral benieuwd was hoe de eerste boeken overeind zouden blijven. Ik weet zeker die gelezen te hebben toen ik nog op de middelbare school zat. En een terugkeer naar wat zo lang geleden leuk leek, kan soms pijnlijk niet-leuk uitvallen.

Maar daar had ik me geen zorgen over hoeven maken. Townsend is op minstens drie verschillende manieren grappig, en ook nu heb ik meermaals hardop om dit boek moeten lachen. Dat gebeurt anders vrijwel nooit.

Running gag is dat Adrian Mole bloedserieus zijn leven beschrijft in dagboekvorm, maar de lezer dwars door die aantekeningen heenkijkt. Die heeft heel goed door wat er met zijn ouders aan de hand is, bijvoorbeeld; of wat de gevolgen zijn van hun huwelijkscrisis.

Leuker vond ik volgens mij toen ook al de satire die Townsend bedrijft op het leven in Groot-Brittannië. In dit geval waren dat opmerkingen over de jaren onder Thatcher. Wel denk ik dat dit middel in de eerste boeken nog het minst aanwezig was. Nu bleef het bij op zich tijdloze — maar niet minder harde — grappen over de incompetentie van het schoolsysteem. Zelden zo’n hilarische beschrijving gelezen van een mislukt schoolreisje als in dit boek in maar een paar regels gebeurt.

En naast al dat heeft Sue Townsend gewoon een goed oog voor humoristische situaties.

Sue Townsend, The Secret Diary of Adrian Mole
Aged 13¾
259 pagina’s
Penguin Books 2002, oorspronkelijk 1982

Growing Pains of Adrian Mole ~ Sue Townsend

Prettig aan het tweede deel van Adrian Mole’s dagboek is dat het nog net iets beter uitpakt dan het eerste. Op zich verandert er niets. Dit boek begint gewoon waar het vorige ophoudt. Adrian beschrijft weer alle dagen in korte dagboekpassages, ditmaal gaande van zijn vijftiende verjaardag tot iets meer dan een jaar later. Dan komen de examens eraan, waar de lezer verder nooit iets over meegedeeld zal krijgen.

Maar alle verwikkelingen uit het vorige boek lopen gewoon door, en beleven hun climax. Hij krijgt een zusje, nadat hem al een broertje was overkomen. Zijn ouders proberen opnieuw samen te leven, en slagen daar bijna in.

Ik meen me van lang geleden te herinneren dat Sue Townsend het na twee boeken over Adrian Mole eigenlijk wel best vond. Het leukste was wel verteld. Mannen worden na al die vreselijke onzekerheden uit hun puberteit op zijn best nog onnoemelijk saai.

Uiteindelijk schreef ze zes boeken, over Adrian. Omdat ik daarvan de twee hierop volgende nooit eerder gelezen heb, volgens mij, ben ik onder meer benieuwd of die net zo humoristisch zijn — al is Townsend op dat gebied absoluut te vertrouwen. Ook interesseert me of de boeken menselijk blijven; of de personages dan niet te veel poppenkastpoppen zijn, die door hun auteur ruw in allerlei vervelende situaties gebracht worden, om te kijken hoe ze daarop reageren.

Sue Townsend, The Growing Pains of Adrian Mole
277 pagina’s
Puffin Books 2002, oorspronkelijk 1984

True Confessions of Adrian Albert Mole, Margaret Hilda Roberts, and Susan Lilian Townsend ~ Sue Townsend

Vraag ik me af of ik dit boek eerder gelezen heb. Het is namelijk niet zo vreselijk goed — in elk geval nogal wat minder dan de twee eerdere delen met de dagboeken van Adrian Mole. Als ik het eerder las, is volkomen verklaarbaar waarom ik het geheel vergeten ben.

Tegelijk komt het omslag me nogal bekend voor.

Sue Townsend is ook wat slordig. Iets dat onmiddellijk opvalt, omdat ik haar boeken nu achter elkaar lees. Zo heeft Adrian Mole ineens 2 april 1968 als geboortedatum, wat een jaar later is als in de eerdere boeken. En ook zijn er andere fouten in de continuïteit.

Wel goed is hoe Townsend met de vorm experimenteert, zonder ooit tot een aaneengesloten verhaal over te gaan. Waar de vorige boeken bestonden uit ruim een jaar aan dagboekpassages, beslaan de eerste honderd pagina’s uit dit deel nu liefst een kleine vijf jaar uit zijn leven. Daarbij komen een aantal beslissende momenten aan bod, via brieven, en ander documenten, zoals Mole’s praatjes voor Pirate Radio Four.

Townsend geeft onder meer aan hoe Adrian Mole het ouderlijk huis verliet, zijn eerste baantje kreeg, en ook weer verloor, en neemt zo nog wat rites de passage door. En hoewel daar absoluut hilarische momenten tussenzitten, levert al dit nog geen echt samenhangend boek op. Het geheel deed me nog het meest denken aan het laatste hoofdstuk van 19e-eeuwse feuilletons, waar nog snel even verteld werd hoe het met de personages verder ging.

Op zich is dat natuurlijk nuttige informatie.

Naast het gedeelte over Adrian Mole wijdt Townsend nog wat passages aan reizen die ze zelf maakte, naar Majorca en Moskou. Interessant daaraan is vooral dat daaraan meteen opvalt dat ze een goede columniste zou zijn. Even later zou Townsend ook maandelijks stukken voor het klantenblad van Sainbury’s gaan schrijven, die verzameld zijn in de Public confessions of a Middle-Aged Woman.

Tenslotte bevat dit boek nog een satirisch vooroorlogs dagboek van iemand waarin de liefhebber een jonge Margareth Thatcher zou kunnen herkennen. Enfin.

Sue Townsend, True Confessions of Adrian Albert Mole, Margaret Hilda Roberts, and Susan Lilian Townsend
157 pagina’s
Mandarin 1990, oorspronkelijk 1989

Adrian Mole: The Wilderness Years ~ Sue Townsend

Het vierde deel van de reeks boeken over Adrian Mole grijpt in vorm en aanpak erg terug op de eerste twee. En dat is in een aantal opzichten jammer. Al vind ik het om mij moverende redenen prettig dat Adrian ineens weer gewoon in 1967 geboren blijkt te zijn.

De jaren negentig zijn inmiddels aangebroken in zijn leven. Adrian is 23 bij de start van het boek, of beter 23¾. Maar vergeleken met de eerste dagboeken lijkt hij nauwelijks ouder geworden. En waar de neuroses van een 13-jarige nog iets van medelijden oproepen, worden diezelfde angsten bij een inmiddels volwassen man pathetisch.

Ook de vorm die Townsend koos, om alles weer in korte dagboekfragmenten te vertellen, van dag tot dag, liet ditmaal beperkingen zien.

Nu heb ik de twee boeken hierna wel eerder gelezen, in tegenstelling tot dit deel, en die latere titels zijn aanzienlijk beter. Dus leek me Adrian Mole: The Wilderness Years vooral een soort overgangsboek.

Sue Townsend moet hem daarin in zestien maanden van Oxford — waar Adrian kansloos in het rommelhok bij zijn jeugdvriendin Pandora woont — naar Londen brengen, om hem daar toch eens aan de vrouw te krijgen. Townsend moet tussendoor bovendien afrekenen met de Thatcher-jaren.

Sterkste grap in dit boek is nog wel dat Barry Kent, een half analfabete randcrimineel en de bully uit Adrian’s jeugd, ineens een boek heeft gepubliceerd, en daar een enorm succes mee oogst. Niet toevallig heet dat boek A Dork’s Diary, en heeft het als hoofdpersoon ene Aiden Vole. En wat een gefrustreerd jongmens is dat toch.

Townsend maakt al vanaf deel éen duidelijk dat Adrian zich een intellectueel waant, en een groot schrijver. Tegelijk komen in dit boek talloze passages terug uit het manuscript van zijn debuutroman die werkelijk blaartrekkend slecht zijn.

Niets vreselijkers voor een gemankeerd schrijver, dan dat een ander zijn leven exploiteert in een boek, en daar ook nog een bestseller aan overhoudt.

Sue Townsend, Adrian Mole: The Wilderness Years
275 pagina’s
Penguin Books 2005, oorspronkelijk 1993

Adrian Mole: The Cappuccino Years ~ Sue Townsend

Deel vijf in de reeks dagboeken van Adrian Mole loopt van eind april 1997 tot het jaar daarop. Onze held is inmiddels dertig jaar geworden, maar vanzelfsprekend nog altijd niets wijzer.

Dit boek bevat een paar aardige satires, waarvan de leukste nog wel is dat jeugvriendin Pandora Braithwaithe het tot member of parliament schopt, als een van Blair’s babes. Dat geeft de schrijfster een hele hoop mogelijkheden tot steels commentaar, want alles zou ineens beter worden. Toch?

Nadeel van zo’n vijfde deel is wel dat er inmiddels een enorme cast aan personages is gegroeid. Die lijst telt nu liefst zes pagina’s. En bij velen daarvan is in het voor al bekend welke fouten zij opnieuw gaan maken.

Van het nog min of meer geloofwaardig dagboek van een neurotische dertienjarige, ontwikkelde deze reeks zich steeds meer tot een soort poppenkast, met daarin personages die inmiddels karikaturen zijn. Maar op een merkwaardige manier is die beperking ook wel prettig. Ik weet wat ik krijg. En Sue Townsend kan al met een minieme variatie op een thema een vrij groot effect bereiken — niet eens altijd humoristisch.

Zo dwingt ze Adrian om wat volwassener te worden, door hem de zorg op te dringen van de twee zonen die hij inmiddels blijkt te hebben verwekt. En de afkeer die hij voelt voor die verplichting, wordt heel geraffineerd afgewisseld met de trots die hij toch ook voor de jongens voelen kan.

Teleurstellend vond ik alleen wel het gemak waarmee Townsend Adrian voor het eerst aan een eigen huis helpt, uit het niets, om dat aan het slot van het boek weer gewoon af te pakken. Zo schematisch hoeft het nu ook weer niet, dat schrijven.

Sue Townsend, Adrian Mole; The Cappuccino Years
390 pagina’s
Penguin Books 2000, oorspronkelijk 1999

Secret Diary of a Provincial Man ~ Sue Townsend

Het feuilleton ‘The Secret Diary of a Provincial Man’ hoort niet tot de canonieke teksten over Adrian Mole. Weliswaar is het dagboek gewoon gepubliceerd, maar dit gebeurde in de krant, met wekelijkse afleveringen. En dus niet in een boek.

Eerder was het bestaan me ook niet opgevallen. Wikipedia moest me er op wijzen.

Het geheime dagboek van de man in de provincie hoort chronologisch gezien tussen The Cappuccino Years en Adrian Mole and the Weapons of Mass Destruction. Onze held is 32¾ bij de start van het boek, en meldt na jaren te hebben gezwegen toch weer een dagboek te beginnen.

Sue Townsend had daarmee weliswaar ineens de wekelijkse verplichting om een stuk af te leveren, maar dat probleem gaf haar ook ruim de mogelijkheid om in te spelen op de actualiteit. En die gelegenheid grijpt ze. Met Adrian Mole gebeurt dan ook nauwelijks iets in dit boek. Hij woont met zijn beide zonen ergens in de sociale woningbouw, tussen andere kanslozen, en doet verder niets.

Overigens las ik deze Townsend tegelijk met Dalrymple’s beschouwingen over de Britse onderklasse. Dat alleen al relativeerde diens doempreken behoorlijk.

Ook die sterke nadruk op de actualiteit van dat moment pakte prettig uit, voor mij. Het blijft een aardige vondst om personages, die inmiddels overbekend zijn, te laten reageren op het nieuws. Of om ze direct te confronteren met een actuele ontwikkeling, zoals het plotselinge benzinetekort waarmee de Britten in 2000 kampten. Bijvoorbeeld, omdat ik als lezer dan al denk te weten wat er gaat gebeuren, en Townsend daar dan tergend toch net iets van weet af te wijken.

Het feuilleton eindigt in de maanden na 9/11, en wordt dan ineens wat grimmig. Satire is ook nauwelijks mogelijk op de achterlijke methoden die overhaast zijn ingevoerd om ons tegen het terrorisme te beschermen.

Enfin, het is alles overziend wel te begrijpen dat dit feuilleton nooit werd uitgegeven als boek. Daarvoor gebeurt er te weinig met de hoofdpersoon, daarvoor ontbreekt er te zeer een dwingende lijn. Maar ik had deze teksten niet graag willen missen.

Sue Townsend, ‘Adrian Mole: The Secret Diary of a Provincial Man’
gepubliceerd in: The Guardian van 4 xii 1999 tot 24 xi 2001
> 52.000 woorden

Adrian Mole and the Weapons of Mass Destruction | 2 ~ Sue Townsend

Ik las dit boek al eerder, niet eens zo lang geleden, zoals op boeklog te controleren is. Maar toen stond het op zichzelf. Toen was het een hernieuwde kennismaking met een oude bekende, die zich daarmee weer bewijzen moest.

Deze zomer las ik deel 6 van Adrian Mole’s dagboeken ook werkelijk als deel 6 uit een reeks — die bovendien nog een wat ondergeschoven deel 5½ kent. En dat maakt een boek heel anders.

Ineens vond ik stukken van het boek haast melancholisch van karakter, waar me dat aspect eerder volledig was ontgaan.

En hoewel Adrian Mole van mij niet weer een kansloze relatie met een vreselijke vrouw hoefde te beginnen, was die relatie misschien wel nodig om het slot van het boek kracht te geven.

Sue Townsend leidt Adrian Mole naar het geluk. Misschien wel voor het eerst. Al moet hij daarvoor wel tot de pijnlijke ontdekking komen al die jaren daarvoor in zijn fantasie geleefd te hebben.

Knap is ook hoe radicaal Townsend afstand neemt van het ondergeschoven deel, The Secret Diary of a Provincial Man. Verhaaltechnisch kon ze te weinig met een vader die met twee zonen een huishouding voert. Dus verdwijnen die kinderen uit het directe verhaal; waarbij vooral het subplot van de oudste jongen, die als soldaat naar Irak gaat, sterk is.

Door de 6 delen kort achter elkaar op volgorde te lezen, kan ik nu ook beter een rangorde opstellen. Deel 2, The Growing Pains is waarschijnijk het grappigst, al kan dat boek niet zonder deel 1, The Secret Diary. Maar deel 6 heeft dan weer verreweg de beste satires op het Britse leven aan het begin van de eenenwintigste eeuw. Zelfs al worden die soms grimmig, met de gevolgen van die illegale inval in een autonoom land erbij.

Adrian Mole and the Weapons of Mass Destruction laat zien dat Townsend zich als schrijfster nog altijd ontwikkelt. En dat had ook makkelijk heel anders kunnen uitpakken.

Sue Townsend, Adrian Mole and the Weapons of Mass Destruction
460 pagina’s
Penguin Books 2005, oorspronkelijk 2004

Adrian Mole: The Prostrate Years ~ Sue Townsend

Hoeveel pogingen hoor ik een boek geven, voor het besluit valt om met lezen te stoppen?

Daar is vanzelfsprekend geen algemeen antwoord op te geven. Sommige boeken hebben ook een meer objectieve waarde. Als mijn idee daarover dan afwijkt, heb allereerst ik iets uit te leggen. Niet het boek.

En in weer andere gevallen kan het voorkomen dat ik wel erg genoten heb van eerder werk van zo’n auteur. Maar dat deze ene uitgave me toevallig niet ligt. Adrian Mole: The Prostrate Years bleek een onmogelijk boek te zijn uit deze buitencategorie.

Al heb ik dan nog wel meer dan de helft van de bladzijden gelezen — en de rest diagonaal doorgenomen.

Mijn belangrijkste probleem met deze uitgave heet in het Engels: too much of a muchness.

Het punt van de Adrian Mole-reeks is dat deze uit dagboeken bestaat, waarin de hoofdpersoon zijn alledaagse beslommeringen optekent. De principiële grap daarbij wordt dat de lezer meer weet en ziet dan Adrian, die zichzelf heel intelligent waant. En dit gegeven werkt ook heel goed als de hoofdpersoon nog een jongen is van 13¾ jaar oud, en pubert.

Zelden heb ik grappiger boeken gelezen dan de eerste twee delen van deze serie.

Sue Townsend heeft uiteindelijk alleen acht boeken geschreven over Adrian Mole. En ze had nog twee meer in gedachten, voor ze relatief jong stierf; na haar leven lang wat slordig te zijn omgesprongen met de eigen gezondheid.

Dit achtste deel, dat speelt in de jaren 2007-2008, lijdt alleen al onder een overvolle cast. Elk deel kwamen er weer nieuwe personages bij. Zo krijgt Adrian Mole tijdens de reeks drie kinderen bij drie verschillende vrouwen. En dat enorme ensemble maakte de speelruimte van de schrijver allereerst kleiner, zo lijkt me.

Niet alleen is Adrian Mole inmiddels een voorspelbaar personage geworden, de mensen om hem heen bewegen zich ook volgens verwachte patronen. Al verbaasde Adrian’s moeder ditmaal iedereen dan weer door een autobiografisch boek te schrijven — waarvan de inhoud overigens een parodie zou zijn geweest van Townsend op een toenmalige Britse bestseller.

Maar ik lees geen boeken om te zien welke onoverkomelijke problemen een schrijver nu weer bedacht heeft voor een personage. Zelfs al zijn vele romans, cynisch gesproken, toch wel gebaseerd op dat wat simpele uitgangspunt

In Adrian Mole: The Prostrate Years krijgt de hoofdpersoon kanker. En zijn vrouw verlaat hem voor de lokale grootgrondbezitter. Bovendien houdt de boekhandel waar hij werkte op te bestaan.

Daar staan vanzelfsprekend ook wel wat lichtpuntjes tegenover. Adrian Mole geneest. En zijn jeugdliefde Pandora laat zo af en toe doorschemeren toch nog vaak aan hem te denken.

De passages in het ziekenhuis zijn ook de sterkste uit het boek — wat goed kan zijn om dat Townsend die baseerde op haar eigen ruime ervaring met medische problemen.

Een extra kwaliteit van de Adrian Mole-reeks was alleen altijd dat Sue Townsend actuele gebeurtenissen op een gekleurde manier opnam in het lopende verhaal. De eerste twee delen van de reeks zijn ook nu nog heel goed te lezen als een commentaar over de jaren onder Margareth Thatcher. Maar zelfs dat aspect ontbrak nu wat in dit boek — zelfs al speelt er een financiële crisis, waardoor een halfbroer van Adrian zijn kapitaal verliest.

Probleem van dit boek, waar ik nooit echt in kwam, werd daarmee ook dat mijn negatieve oordeel nu de goede herinnering aan eerdere delen uit de reeks kon gaan overschaduwen.

Sue Townsend, Adrian Mole: The Prostrate Years
405 pagina’s
Penguin Books 2010, oorspronkelijk 2008