Nooit een historisch tractaat gelezen
Over migraine vandaag vrijdag 28 maart 2005.
Historici promoveren niet op slecht slapen
In het begin van de eenentwintigste eeuw,
Noch op het panisch drinken van een liter bier
Om acht uur ’s ochtends; zij lessen hun dorst
Naar kennis met nuchtere feiten en data,
Niet met de eenzaamheid van oude mannen
In de derde eeuw voor Christus of vandaag.

Nooit een historisch tractaat gelezen
Over moeder doodziek alleen in een kamer
Op 31 december 1974; nooit iets wezenlijk
Wetenschappelijks gelezen over haar gebrek
Aan humor, nergens las ik de geschiedschrijving
Van niet meer praten, niet meer lachen.
Zijzelf sprak ooit de historische woorden:
‘Alleenzijn is een soort ernst, een aangeboren
Schaamte, een dodelijk blozen om niets.’

Leonard Nolens (Een dichter in Antwerpen)

** blockquote toegevoegd, eamelje.net

Maar wat ik goed onthouden heb, is hoe zeer dat tentamen alleen behaald kan worden door de particuliere opvattingen van Ankersmit te representeren. En dat doe je dan, als je niet helemaal achterlijk bent.

Maar dat nu, had ik nog niet eerder zo meegemaakt, en hoop ik ook niet weer mee te maken.

Maar bij de massa bleek dat vak van Ankersmit allesbehalve populair. Het gros van de eerstejaars kwam na een of twee hoorcolleges niet meer bij de opgehemelde goeroe opdagen en de meeste ouderejaars stond diens intellectualistische benadering eveneens enorm tegen. Er waren dan ook nogal wat studenten die het tentamen uitstelden tot vlak voor hun doctoraal. Voor dat tentamen moest je vijftien boeken bestuderen uit een beredeneerde lijst (‘Bibliographie Raissonnée’) van Ankersmit zelf. Met een honderd, tweehonderd lotgenoten deed ik ’t omstreeks 1982, op een snikhete dag in in de kantine van de Veemarkt aan de Sontweg. Vooraf lag iedereen op het gazon bij die kantine, vaak nog met een boek of uittreksel voor zich. De meeste kennissen die ik sprak gaven geen cent voor hun kans om in één keer voor dat tentamen te slagen. En omdat ik nog geen drie weken over mijn literatuurlijst gedaan had, terwijl anderen er de volle drie maanden over deden, was ik er zelf ook niet bepaald gerust op. Maar het resultaat viel enorm mee. Ik had een 8,5, en was zo, tot mijn eigen en andermans stomme verbazing, tweede van de hele meute tentaminandi. Nog steeds reden voor enige trots.

Dan Ankersmit nu. Als hij, zoals jij zegt, werkelijk neerkijkt op degenen die de traditie van het kennisvergaren niet doorzetten, en denigrerend doet over het werk van popularisatoren als Schama, dan blijkt hij nog steeds een representant van het achterhaalde streven om louter te willen opleiden voor onderzoek. Dat streven heeft heel veel verliezers opgeleverd. Helaas zien we het ook nog steeds terug in de manier waarop onderzoeksprestaties aan de letterenfaculteit van de RUG worden beloond: een onverteerbaar artikel vol jargon in een buitenlandse vaktijdschrift levert veel meer punten op, dan een algemeen toegankelijk boek dat een bepaalde kwestie helder uitlegt.

Als Ankersmit aan het slot van het NRC-interview betwijfelt “of de alpha-disciplines over honderd jaar nog wel bestaan”, en dan zegt dat het verlies “enorm” zou zijn, dan steekt hij zichzelf en zijn directe collegae inderdaad een enorme veer in de kont. Daarop past eigenlijk maar één antwoord: eigen lof stinkt. Juist een historicus moet kunnen relativeren.