Het e-boek zet op vele terreinen van alles in beweging. Zo kunt u al door het hebben van een elektronisch boek een misdadiger zijn zonder dit te weten. Zelfs door een tekst uit het publieke domein te downloaden, is er kans dat u een economisch delict pleegt; omdat er een groot verschil kan bestaan tussen het moment waarop de auteursrechten in het ene land vervallen, of in het andere land.
Van George Orwell, die stierf in 1950, zijn bijvoorbeeld vele teksten digitaal online gezet in Australië. Dat mag in dat land ook. Maar Britten, andere Europeanen, of Amerikanen, mogen toch niet aan die elektronische teksten komen. Ook al staan deze bestanden bij een respectabele organisatie als het Project Gutenberg. Sterker nog, zelfs er naar linken kan al als een misdaad gelden, volgens de huidige Nederlandse jurisprudentie [deze website wordt in de VS gehost, ik link hierboven niet uit provocatie].
En bij elk e-boek geldt voortaan ook de vraag: is het boek wel uw bezit? Ondanks het geld eraan besteed? Of hebt u slechts een licentie verkregen om het de digitale tekst op uw apparatuur te bewaren, en alleen daarop in te kijken? Gaat dit laatste op, dan is het u doorgaans verboden het e-boek aan een ander cadeau te doen, en doorverkopen mag al helemaal niet. De uitgevers kopiëren alleen zo wel blind éen op éen zakenmodellen waarvan de muziekindustrie al bewezen heeft dat die niet werken.
Tegelijk gaat elke harde schijf een keer kapot, verandert de software voor rechtenbeheer van jaar tot jaar. Niet te tellen waren de CD-Roms en CDi’s uit de jaren negentig in mijn bezit waarmee op een gegeven moment niets meer was aan te vangen. De sleutel om ze te gebruiken bestond niet meer; en de eigenaar verdween, of die bekommert zich niet langer om zijn oude klanten.
Terwijl een papieren boek wel heel slecht moet worden opgeslagen, wil dat over dertig jaar minder goed leesbaar zijn als nu.
De exact zelfde uitgave als ik las van Musil’s essay Über die Dummheit is in PDF-formaat heel makkelijk online te vinden. Ik heb begin deze eeuw nog de papieren versie aangeschaft, kreeg van de uitgever wat later het e-boek voor een kleinigheid cadeau, en zie nu dat ook andere exclusieve aanbiedingen uit die tijd inmiddels gewoon gratis op internet te vinden zijn.
Ergerlijker is evenwel dat op de PDF’s online geen kopieerbeveiliging meer zit, en op mijn oer-exemplaar uit 2001 wel. En toch weet ik een illegale daad te begaan door zo’n onbeveiligde versie op mijn harde schijf te zetten; zelfs al is die nuttiger in gebruik.
Kortom, het papieren boekje van Musil is een rijk bezit. De onbeveiligde PDF is handig om er tekstgedeelten uit te kopiëren; of om de tekst altijd bij me te hebben, mocht ik daar voor voelen. Beide versies hebben zo hun voordelen. Slechts éen versie bezit nu wel erg veel nadelen.
boeklog 3 ii 2010