Vom Nutzen und Nachteil der Historie für das Leben

Geschiedenisles moet meer aandacht krijgen op school. Dat vind jij als historicus ongetwijfeld ook.

Neuh.

Meer en structureler aandacht voor hoe onze samenleving tot stand is gekomen, zal iedereen duidelijker maken hoe uniek het is wat we hebben aan vrijheden. En hoe kwetsbaar ook. Daardoor zal er ook meer nagedacht worden over hoe onze democratie te beschermen is.

Ach ja.

Waarom zo lauw? Jij hebt toch ook de Pierre Bayle-lezing van Jonathan Israel gelezen eerder deze maand?2

Het is altijd weer dat onderwijs waar alles moet gebeuren. De school die van alles moet bijbrengen, wat er niet vanzelf inzit. Is het niet meer zin voor geschiedenis, danwel een groter inzicht in techniek, of meer ondernemerschap omdat er te weinig nieuwe bedrijven bijkomen in Nederland.

Maar mensen houden een keer met school op, en te veel die ik ontmoet denken dat ze eenmaal van hun opleiding af wel klaar zijn voor het leven. Dat ze al genoeg geleerd hebben door aan die paar willekeurige verplichtingen te voldoen. Kijk maar eens naar al die doctorandusjes die nog altijd fijn hun titeltje voeren, terwijl ze inmiddels heel iets anders doen.

Eenmaal van school af begint het leren pas. Zo zou het moeten zijn.

En toch, het gaat erom wat mensen aangeboden krijgen tijdens hun vorming. Waaraan ze allemaal hebben kunnen proeven. En daaraan schiet het nu tekort, dat moet je toch met me eens zijn.

Maar dan gaat het nooit om kennis die al of niet aangeboden moet worden. Het gaat mij er om dat het onderwijs iemands nieuwsgierigheid zo veel mogelijk stimuleert, in plaats van remt of zelfs helemaal kapotmaakt.

Daarin is sinds jouw tijd toch een hoop verbeterd? Het gaat tegenwoordig toch juist om het aanleren van competenties? De persoonlijke vrijheid in de ontwikkeling is toch al enorm toegenomen?

En nu missen mijn studenten weer elementaire vaardigheden als enig begrip van de Nederlandse grammatica.

Nee, het gaat om iets heel anders. Om het besef bijvoorbeeld dat je heel wat aangeboden krijgen kunt, als je daarop gespitst bent. Dat onderwijs een fundamentele investering in jezelf is, maar ook dat je er daarmee nog niet bent.

En net zo goed is de wetenschap nuttig dat het onderwijs dat je aangeboden wordt ernstig tekort kan schieten. Omdat veel lessen vaak toch ook niet meer dan een soort veredelde bezigheidstherapie zijn.

Maar dat bewustzijn ontstaat meestal pas achteraf.

Dat is net zoiets als die uitspraak dat de jeugd eigenlijk verspild is aan degenen die jong zijn.

Wat dan weer meer zegt over degene die zo’n uitspraak doet dan over de jeugd.

Nee, het is bijvoorbeeld raar dat Nederland het totaal ontmoedigt dat mensen die een paar jaar gewerkt hebben weer een tijdje terug naar school kunnen. Internationaal gezien is dat heel gebruikelijk, maar hier niet. Hier moet alles in een keer maar door, van je derde tot je eenentwintig-tweeëntwintigste in de schoolbankjes. Diploma’tje. En dan zogenaamd klaar.

Omdat je soms pas later ontdekt wat je eigenlijk wilt en kunt, en waarin je daarvoor nog duidelijk tekortschiet.

Bijvoorbeeld.

Blijf ik er toch bij dat je in het onderwijs meer geschiedenisles moet geven. Om mensen in elk geval bewust te maken van wat ze allemaal meekrijgen hier, omdat ze in het rijke westen wonen.

Een goede leraar moet zijn pupillen leren dat het meeste van wat die zegt relatief is, want gebonden aan tijd en plaats en de heersende mores. Dus, wat de autoriteit zou horen te doen is om mensen eigenlijk te leren dat er aan die autoriteit getwijfeld kan worden. Maar die denkstap is veel te groot. Voor de meeste leraren netzogoed als voor de meeste leerlingen. Natuurlijk, pubers nemen automatisch toch al niets van je aan, maar om dat soort recalcitrantie gaat het me niet.

Terwijl Geert Mak dikke boeken over de geschiedenis schrijft die allemaal bestsellers worden. Terwijl er ineens bladen over filosofie in de kiosk te koop zijn.

En hoeveel mensen lezen Geert Mak om gewoon eindelijk eens ergens een duidelijke uitleg over te krijgen? Behoefte aan duiding is er toch altijd geweest, al gaan de meeste mensen daar niet meer voor naar de kerk tegenwoordig.

Geschiedenis is trouwens meestal een hobby voor wat oudere mensen, die ineens de tijd hebben om terug te kijken op hun leven. Aan wie het dan opvalt dat er van alles veranderd is, en naar hun idee meestal niet ten goede. De jeugd was vroeger lang niet zo brutaal, en zeker niet zo materialistisch.

Dat is een klacht die je al bij de oude Grieken terug kunt vinden, en die eeuwig herhaald wordt.

Sorry hoor, maar nu ga je lullig doen.

Daar ben ik voor.

-:-:-:-:-:-:-:-:-:-:-:-:-:-:-:-:-:
1: Titel geïnspireerd door Friedrich Nietzsche’s lezing hier;
2: De Pierre Bayle lezing 2004 door Jonathan Israel [pdf];


[x]#968 fan donderdag 30 december 2004 @ 19:00:00