De Swaan

Volop voedsel voor verdere gedachten op de eerste dag van het nieuwe jaar, via Abram de Swaan’s eigen website. Kijk vooral in het archief:

De Europese Unie lijdt, zoals zovaak gezegd wordt, aan een democratisch deficit, of liever een òndemocratisch gebrek. Dat ligt aan de verdragsrechtelijke inrichting van de Unie, het is een institutioneel gebrek. Maar het ligt ook aan het ontbreken van een Europese openbare sfeer. Er is geen Europese krant die door lezers uit alle lidstaten gelezen wordt, er is geen tv-station waarop voor een pan-Europees gehoor gedebatteerd wordt, er zijn kortom helemaal geen Europese media en als er al kranten of zenders zijn met een publiek in alle landen van de Unie dan staan die zonder uitzondering onder Amerikaanse of Engelse redactie. Eén oorzaak van dit totaal gebrek aan Europese communicatie is uiteraard de Babelse veeltaligheid van de volkeren van Europa. Maar de Europese gemeente moet zich van haar voorgangers juist gelukkig prijzen met die verscheidenheid. De spraakverwarring wordt door de Commissie en de Raad met opzet nog vergroot door iedereen aan te bevelen om een andere taal erbij te leren, als het maar geen Engels is, maar liefst Friulich, Fins, of Fries.
De burgers van Europa begrijpen elkaar niet eens goed genoeg om het met elkaar oneens te zijn. Zij praten langs elkaar heen, elk volk binnen de grenzen van het eigen taalgebied. En zelfs volkeren die één en dezelfde taal spreken, Duitsers en Oostenrijkers, of Nederlanders en Vlamingen, blijven toch nog van elkaar gescheiden door een barrière van wederzijdse desinteresse.


De Troost die Literatuur heet

een allerminst volledige blik in mijn boekenkasten

Uiteindelijk helpt niets – Abrahams
Arbeid een eigenaardig medicijn – Achterhuis
De markt van welzijn en geluk – Achterhuis
De boze tijden waarin wij leven – Allen
De hand aan zichzelf slaan – Améry
Difficulties with Girls – Amis
The invention of Solitude – Auster
Dagboek van een vernederd man – de Azúa
Geschiedenis van een idioot door hemzelf verteld – de Azúa
Dagboek van een teleurgesteld man – Barbellion
kijk verder »»


De Emancipatie van de Patiënt ii

Kritieken op de gezondheidszorg gaan vaak gepaard met een morele oproep om er grenzen aan te stellen, de ontwikkelingen die overbodig of gevaarlijk worden geacht een halt toe te roepen. In het verleden nam ik een soortgelijke positie in. Ze lijkt me nu onhoudbaar en onwenselijk. Mede naar aanleiding van mijn boek De markt van welzijn en geluk had ik hierover indertijd een felle discussie met Abram de Swaan.

Met een fraai retorisch voorbeeld wees hij indertijd mijn positie af. Zonder de kennis van de orthodontie en de verzekering voor gebitsregulatie, aldus De Swaan, ,,zijn scheve tanden grappig, lelijk, lastig, maar gewoon’’. Wanneer de kennis en de voorzieningen aanwezig zijn, ontstaat er echter een sociale behoefte aan een fatsoenlijk gereguleerd gebit.

Dit simpele voorbeeld laat zien hoe onze behoeften en normen – zowel esthetisch als ethisch – verschuiven door wetenschappelijke en technologische ontwikkelingen. Er zonder meer grenzen aan stellen op grond van de hedendaagse normen, kennis en behoeften, is onmogelijk.

Hans Achterhuis, Wie geneest ons van onze utopische verwachtingen over gezondheid?


Zo veel malen is men man…

als men talen spreken kan. Zou Karel de Grote gezegd hebben. Ooit. In elk geval is dit het motto van de eerste officiële beleidsmedeling van de Europese Commissie over meertaligheid. Al blijft het opvallend hoe krampachtig in Europese stukken altijd vermeden wordt om op te roepen meer Engels te leren, opdat de Fransen niet beledigd worden. [Dat was overigens een observatie van Abram de Swaan]

** O, ik zie nu pas dat het in het Nederlands politiek gecorrigeerd is tot: “Hoe meer talen je kent, hoe rijker je bent”. Wacht, ze zijn allemaal politiek correct gemaakt. Alleen de Denen doen nog een beetje moeite het de oude Charlemagne na te zeggen: “Hver gang du lærer et nyt sprog, bliver du et nyt menneske”. En de Spanjaarden ook trouwens: «cuantas más lenguas conozcas, más persona eres». Maar die rijmen weer niet.


Regels zijn regels v

Mij werd via de e-mail gevraagd drie wijze levenslessen door te geven. Ik kom daar nog weleens op terug. De enige antwoorden die ik zo voor handen had, waren te zeer variaties op éen thema.

Ik ben ook meer het type voor levensvragen. Principes komen meestal met verplichtingen, of niet?

Laat ik een voorbeeld geven. Abram de Swaan wees mij er vorig jaar al op, en John Berger deed vorige week hetzelfde. Er is iets aan het veranderen in de taak die politici zoals onze machthebbers zien om het publiek te beschermen.

De aandacht lijkt te verschuiven van het algemene naar het bijzondere. Traditionele overheidstaken worden nu al enige decennia met gusto overgeheveld naar marktpartijen of NGO’s. Maar het toezicht op die organisaties is nauwelijks te regelen. Anders zouden er niet zo veel problemen ontstaan.

En de verzorgingsstaat wordt kunstmatig in coma gehouden en ondertussen van ledematen ontdaan.

Wat van de weeromstuit wel gebeurt, is dat politici veel misbaar zijn gaan maken over het luttele wat ze nog wel in de macht hebben. Zoals het invoeren van een strenger asielbeleid. Of noem al de maatregelen maar op die zogenaamd bedoeld zijn om het terrorisme te bestrijden, maar in werkelijkheid ieders grondrechten beknotten. Terwijl er nauwelijks mensen in Nederland zullen wonen die verdwaasd genoeg zijn om een zelfmoordaanslag te plegen.

Ook is er inmiddels jurisprudentie dat iedere Nederlander die grote hoeveelheden porno van internet haalt, bewust het risico aanvaardt ook kinderporno te kunnen downloaden. En daarmee een misdaad pleegt, omdat het bezit van dat materiaal strafbaar is. Regels zijn regels.

Maar laten nu eens twintig mensen per jaar betrapt worden op het bezit van kinderporno. Dat probleem staat zo niet in verhouding tot de schade die hele bevolkingsgroepen oplopen als de stroom eens langdurig uitvalt. Of als de kwaliteit van het onderwijs over de hele linie daalt omdat er steeds minder geld aan de leerling besteed wordt.

Dit brengt mij uiteindelijk dan toch op mijn levensvraag: wat is hier aan te doen? In de wetenschap dat stemmen of lid worden van een politieke partij niet helpt?

Wat kan éen mens hierin betekenen?


De Swaan

Socioloog Abram de Swaan is met emeritaat gegaan vorige week, en werd daarom geïnterviewd in het radioprogramma Casa Luna [ook NCRV].

Zoals gebruikelijk in dat soort uitzendingen had de gast muziek meegenomen. Al bleek de keuze van de hooggeleerde onverwacht anders dan de fijnchristelijke presentator gedacht had:

meer De Swaan op boekklog


De Swaan | 3

Bezoekersrecords voor een vrijdag, en links van allerlei onverwachte sites, alleen om die geluidsopname met Abram de Swaan, gisteren hier geplaatst.

En dan te bedenken dat ik dat fragment donderdag al had aangemaakt, maar toen niet plaatste vanwege misschien wel te flauw. Dat toont maar weer eens aan dat ik geen enkel idee heb wat bezoekers graag willen beleven, op zo’n weblog.

Maar moet ik daar nu rouwig om zijn, of juist helemaal niet?


De Swaan | 4


click image to play. 2.05 minutes

Socioloog Abram de Swaan heeft ook twee nieuwe boeken uit, dus zijn optredens in de media zijn meer dan een afscheidstoernee. Maandag zat hij in het radioprogramma Desmet Live. En daarvan zijn later zelfs de webstreams te bekijken, wat mij weer nieuwsgierig maakte in hoeverre die weer te bewerken zijn. [Slecht, dat oorspronkelijke wmv-formaat doet maar raar].

In deze clip legt De Swaan het begrip onderhandelingshuishouden uit. En ineens wordt een verschijnsel dat me wel bekend was iets duidelijker.


De Swaan | 5

Opvallend aan de uitzendingen in Desmet met Pieter Hilhorst is dat het gesprek op de webcam doorgaat, terwijl op de radio al iets anders uitgezonden wordt. Dus bleek me dat Klaartje Peters daardoor maandag nog veel meer over nut en onnut van de provincie had te zeggen. Bovendien kreeg Abram de Swaan nog gelegenheid uit te leggen welke ramp de universiteiten heeft overwoekerd.

Vraag- en probleemgestuurd onderzoek is prostitutie.


Swaan wint Hooft

Wat ik altijd erg opvallend heb gevonden aan het werk van De Swaan, is dat hij zoveel onderzoek buiten de normale universitaire kanalen om heeft gedaan. Onder meer omdat subsidie aanvragen te veel tijd zou nemen, of andere beperkingen had opgeleverd.

Abram de Swaan is voor mijn eigen denken van grote invloed geweest. Zelfs als ik het niet met hem eens ben, blijft het interessant om te bedenken waarom dan wel niet.

zie ook:


Halverwege de heilstaat
Abram de Swaan

[…] Ik vind De Swaan het sterkst in deze bundel als hij nagaat waaruit onze vrijheden op dit moment nog bestaan. Ofwel, opvallend goed is hij in zijn onderzoekjes naar wat allemaal aan persoonlijke keuze werd uitgeleverd aan de overheid, of andere onpersoonlijke instanties. […]
 
 

boeklog 897


Mensenmaatschappij
Abram de Swaan

[…] Wel is een conclusie dat De Swaan, zoals zijn vakbroeders, anders naar maatschappelijke ontwikkelingen kijkt dan ik het doe. Zij proberen daar toch telkens constanten uit te distilleren. En goed, dan heet een ontwikkeling die eigenlijk niemand wil — zoals de verrommeling van het landschap in Nederland — bij hen een ‘blind proces’.

Ik ben zeker dankbaar voor dit soort indelingen en benamingen, tegelijk weiger ik om mij daar nu blind op te staren. […]

boeklog 898


De mens is de mens een zorg
Abram de Swaan

[…] Op dat moment bezondigt De Swaan zich voor mij aan de fout van zovele menswetenschappers: dan probeert hij iets te benoemen wat voor iedereen met een normaal verstand en enig historisch inzicht niet per se benoemd had hoeven worden. Dan is het of hij schrijft van een publiek van over een paar eeuwen. Kan me niet schelen dat hij, en zijn collegae, daarover weleens zeggen dat we niet wisten konden dat we hun observaties al kenden, voor dat zij die observaties hadden gemaakt. […]

boeklog 909


Woorden van de wereld
Abram de Swaan

[…] Opvallend vond ik bijvoorbeeld dat De Swaan signaleert dat schrijvers zo’n enorm conserverende werking kunnen hebben. En het zijn dit soort gedachten die ik dan onmiddellijk vertaal, bijvoorbeeld naar de positie van het geschreven Fries. […]
 

boeklog 912


Bakens in niemandsland
Abram de Swaan

[…] dus, denk ik, is het alleen daarom sociologisch al merkwaardig dat de kabinetten Balkenende desondanks zo gretig soldaatjes de wereld in blijft sturen. Zelfs al vervullen die alleen een opbouwmissie, zoals het eufemisme luidt, dan nog missen ze het gochme om vijandigheid goed in te schatten. […]
 

boeklog 916


Perron Nederland
Abram de Swaan

[…] Essays en lezingen, zoals in deze bundel, moeten daarentegen wel van begin tot eind blijven communiceren, zonder dat ze daarbij iets te bewijzen hebben. En die relatieve vrijheid brengt veel. […]
 
 

boeklog 917


DBNL.org
Abram de Swaan

Thans elektronisch online beschikbaar, onder meer:

Abram de Swaan’s De mens is de mens een zorg [pas nog hier geboeklogd];

** Misschien moet ik maar eens een categorie gratis elektronisch beschikbare boeken invoeren daar.

Gerrit Komrij’s Papieren tijgers; voor mij indertijd misschien wel de eerste kennismaking met Komrij. Zeker éen van de eerste boeken waardoor ik besefte dat er meer bestaat aan schrijverij dan alleen maar leuke verhaaltjes;

Gerrit Komrij’s Stankbel van de Nieuwezijds. Het pamflet tegen Scientology;

Jan Swammerdam’s Bijbel der nature, deel 1 en deel 2. Nuttige natuurkennis uit de 18e eeuw, uit eigen observatie voortkomend:

De Visschers, als sy deese Wurmen om te hengelen gebruyken, soo hechten sy haar angel in ’t hooft van deselve, alsoo de wurm daar het hartste ende sterkste is. En naademaal dat hy lang-levent is, soo dient hy door de beweging, die hy geduurig in ’t water veroorsaakt, tot een bequaam Aas, om de bedriegelyken angelboek de Visschen te doen inslokken.

Hoe sterk van leeven dit Aas is, kan hier uyt afgenomen worden, dat, als ik kem eens om te dooden, ende dan te droogen, met een spelt doorboorde, hy echter des anderen daags nog leefde, niet tegenstaande hy den heelen nacht over in een kopje met pis, om hem te doen sterven, was gewurpen geweest.


Amerika in termijnen
Abram de Swaan

[…] Het kostte indertijd slechts drie maandsalarissen om naar de VS te vliegen, aldus De Swaan. De wereld is kleiner en gelijkvormiger geworden, sindsdien. […]
 
 

boeklog 926


Lied van de kosmopoliet
Abram de Swaan

[…] Ik vraag me af of er kruisbestuiving was tussen De Swaan’s krantenpublicaties en zijn eigenlijke werk. Of hij soms de column inzette om eens een idee uit te proberen. […]
 
 

boeklog 935


Blijven kijken
Abram de Swaan

[…] Toch schrijft hij dan nooit reisverslagen. Niet het vreemde in den vreemde is namelijk bijzonder, maar de vraag waarom het vreemd zou zijn. Net zo als thuis de vraag is waarom normaal zou zijn wat tot het normale gedrag behoort. […]
 

boeklog 941


Spreekuur als opgave
Abram de Swaan

[…] Enfin. Dat is dan weer eens zo’n overbekende conclusie waarvan De Swaan zou zeggen dat ik voor dit boek niet wist dat ik die al kende. […]
 
 

boeklog 942


Overwegingen | 60

Grootste raadseltje van het weekend: waarom gaf Thomas Dekker zaterdag ineens op tijdens de laatste beklimming van de dag in de Ronde van Romandië? En waarom geven media noch propaganda-website Rabo wielernieuws een verklaring?
Het was op, zei ploegleider Erik Dekker;
Merkwaardig dan dat de ploeg van Dekker & Dekker een paar kilometer daarvoor nog vol in de aanval was. Thomas Dekker stond tweede in het algemeen klassement;

Dat er in het Duitse Wenden babylijkjes gevonden worden, is al vreemd. Maar dat die in de diepvries bewaard werden nog een tikkeltje eigenaardiger;
Maar dit weekend werden er in Sacramento CA 300 kattenlijken gevonden in de diepvries, bij een verwarde man thuis. Dit is niet alleen eigenaardig, dat is eigenaardig op industriële schaal;
Vraag ik me toch af waarom die Amerikaan gearresteerd werd;

Moet ook ik nog wat schrijven over dat verwarde verhaal van Abram de Swaan: Het signaal is ruis geworden?
Hier en daar staat al een duidelijke weerlegging — al beperken die zich tot details;
En toevallig heeft De Swaan het nu eens over een onderwerp waar ik meer van afweet dan hij;
Tegelijk moet een conclusie maar zijn dat als iemand een oeuvreprijs krijgt, zijn denken zo mainstream geworden is, dat ik er niets meer aan ontlenen kan;
Ondanks wat zo’n oeuvre in het verleden gebracht heeft;
En gaat over tot de orde van de dag;

Zou iemand nog weleens lezen in Het Bureau? Gewoon, om zich te laven aan de formuleerlust van Voskuil? Of is dat boek al even dood als zijn schrijver nu?
Mies Bijzinnen las er ooit met plezier in, en die verdacht ik tot dat moment er toch van enige smaak te bezitten;
Het Bureau leek mij te veel op de klaagzang van een man die zichzelf opgesloten waant, zonder daarbij te vertellen dat de celdeur gewoon open kan, en weglopen mogelijk is;

Zouden zo meteen ook de alarmsirenes loeien? Op Bevrijdingsdag? Tegelijk met alle festiviteiten?


Overwegingen | 0524

Kleurenblinde leerlingen kunnen een bijzitter krijgen, bij de onderdelen van het centraal schriftelijk eindexamen waar hun handicap moeilijkheden veroorzaakt;
Gezellig;
Ik ben jaloers. Is er toch iets verbeterd in het onderwijs sinds ik het opgelucht verlaten mocht. De moeilijkheden alleen al die ik had indertijd om uit te leggen dat bij een practicum scheikunde sommige indicatorkleuren niet zo geschikt waren voor mij;

Abram de Swaan kreeg deze week eindelijk de P.C. Hooft-prijs uitgereikt, en ik heb daar tot nu toe in alle toonaarden over gezwegen, na eerder dit nog zo veel aandacht te hebben geschonken aan het werk van de man;
Zo zat hij bij het radioprogramma Kunststof;
En de Wereldomroep heeft een interview;
Verder vond ik nog een podcast [mp3] in mijn archief over zijn boek Bakens in Niemandsland;
Maar ook op eamelje.net kwam hij al veel vaker langs;

Moet ik al ingaan op het Balco-schandaal, of pas als de rechtbank tot uitspraken komt? Punt is dat zo veel Amerikaanse atleten voorzien werden van designerdoping dat met terugwerkende kracht alle uitslagen van de kampioenschappen tussen 1998 en 2004 kunnen veranderen;
Michael Johnson kan zijn zo maar éen van zijn gouden Olympische medailles kwijtraken, omdat teamlid Antonio Pettigrew klant bij Balco was;

NRC-Handelsblad begint een aparte boekwebsite, die in opzet en met zijn aangekondigde nieuwe rubriekjes behoorlijk lijkt op wat The Guardian al een jaartje of wat aan boeken doet;
Niet dat ik klaag;


Overwegingen | 0624

De kartonnen fiets. Hij bestaat nu;
Voornaamste eigenschappen: zeer milieuvriendelijk, en niet de moeite van het stelen waard;

Margezender Het Gesprek heeft een boeiend interview door Iris Koppe met Abram de Swaan, omdat hij daarin over heel zijn leven en werk aan het woord komt;
De Swaan uitgelegd voor beginners, zou de titel kunnen zijn;
Daardoor kom ik er bijvoorbeeld achter veel te moeilijk gedacht te hebben over sommige keuzes in zijn leven. In mijn serietje op boeklog had ik bijvoorbeeld moeite om De Swaan’s keuze voor de psychotherapie te begrijpen. Terwijl het zo simpel is. Sociologie onderzoekt grote structuren, en De Swaan wilde de mens weleens beter op individueel niveau leren begrijpen;
Zelfs al betekende dit dat hij alles naar zijn eigen ervaringen moest vertalen;

Simpeler leven: The 100 Things Challenge;
Wat wel enorm veel smokkelen vraagt, volgens mij. Smokkelen in de trant, al mijn boeken = éen bibliotheek. Al mijn computers = éen netwerk;

Terwijl Boy George de Verenigde Staten niet meer in mag, omdat de strijd tegen het terrorisme nu eenmaal met veiligheidseisen komt, blijkt hij lang de enige niet te zijn voor wie bizarre regels gelden;
Leest het verhaal van Stokes, die op een nacht dronken in een auto betrapt werd met de vrouw van een ander;

De wereld is gek, maar wie zich niet aanpast, die moet naar een inrichting;
Dixit Fons Jansen;


Overwegingen | 0714

Terwijl de Fransen Quatorze Juillet vieren met een militaire parade op de Elyseese velden, vraag ik me daar toch een paar dingen over af;
Waarom rijden er zo veel gecamoufleerde tankwagens mee in de stoet, bijvoorbeeld?
Tankwagens, in de zin van vrachtwagens die bedoeld zijn om benzine, diesel, of andere olieproducten te vervoeren. Zijn al die overige voertuigen in de parade zulke brandstofslurpers dat back-up maar beter in de buurt kan blijven?;

En ook: waarom doet een militaire parade me altijd zo onweerstaanbaar denken aan een carnavalsoptocht?
Behalve dan dat er een groot gemis aan zwierende rokjes is?
Is het de muziek?

Een groot tal uren aan computerprojecten werken, heeft éen voordeel — zelfs al zijn de inspanningen verder mislukt. Ik ben met mijn podcasts en gemiste radio-uitzendingen weer helemaal bij;

Enige indrukken:
Het marathoninterview met Marjolijn Februari viel niet mee;
Al vind ik het ook wel weer voor haar spreken dat ze niet vreselijk vlot formuleert;
Over Marjolijn Februari op boeklog;

Uit een wat antieker verleden beluisterde ik het interview dat Geert Mak Abram de Swaan afnam;
Prettig daaraan was dat het eerder een gesprek was dan een interview. Al verwachtte Mak wel veel van De Swaan:

Hoe moet het nu verder met Suriname, denk je?
 

Boeklog besteedde vanzelfsprekend ook aandacht aan het werk van Mak, en De Swaan;


Overwegingen | 1102

Honden houden niet van muziek — ze begrijpen er niets van;
Arme Nipper;

Historici willen dat de Kamer tegen invoering van de historische canon gaat stemmen [pdf];
Ze komen wel een beetje laat met hun kritiek — maar ja, dat heb je vaker, met historici. Noem het beroepsdeformatie;

Abram de Swaan kwam bankiers op een bijeenkomst bij de Nederlandsche Bank uitleggen dat zij de ideale zondebok zijn voor de huidige economische crisis;

Studs Terkel in actie [YouTube];
Zelden een machtelozer interviewer gezien;
Nu ja, Terkel was dovig — laat hem dan ook maar zijn voorstelling doen;

American novelists on the legacy of the Bush administration;
Prominent Americans on the legacy of the Bush administration;


DBNL.org
Abram de Swaan

Andere maanden kon ik nog wel eens enthousiast verwijzen naar nieuwe titels op DBNL.org. Maar in juni en juli was het nieuwe aanbod in de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren in de breedte wat schraal.

Veel Couperus. Dat wel.

En een jeugdwerkje van Abram de Swaan ook, over mensbederf en ongeschoolde arbeid. Dat heb ik nog niet gelezen, en misschien zou dat toch moeten.

Nu ja, in een bundel moet poëziebeschouwingen van de vrijwel vergeten Jan Greshoff duikt ineens ook een pagina met aforismen op:

25

Politiek is de baatzuchtige verheerlijking van den bemoeial.
 

55

Er bestaan wel democraten maar geen democratie.
 

65

Men roept tegenwoordig om jeugdige regenten. Dit is een blijk van geringe mensenkennis en onvoldoende levenservaring. Oude regeerders verdienen te allen tijde verre de voorkeur. Hun sterftecijfer is veel hoger.
 

67

Er zijn twee soorten politici: die hun taal gebruiken om hun gedachten te verbergen en die hun taal gebruiken om te verbergen dat zij geen gedachten bezitten.
 

90

Dank zij de natuurlijke voeding en de frisse lucht is de domheid op het platte land gezonder, levenslustiger en hardnekkiger dan in de stad.
 

101

De toekomst is de som van alle wensen.


Grenzeloos nieuwsgierig
Opstellen voor en over Abram de Swaan

[…] die werken lezen, is éen ding. Te horen krijgen wat er bij het schrijven speelde, of hoe zo’n boek binnen de loopbaan moet worden gezien, is al een tweede. Hoe iemand anders over hetzelfde onderwerp denkt, een derde. […]
 

boeklog 14 v 2010


De Swaan, over marktwerking en bankiers

Bram de Swaan houdt de Thomas More Lezing 2010, op 17 november 2010 in Nijmegen.

Boeklog over De Swaan