Arctic Dreams
Barry Lopez

Boek van de komende maand is Barry Lopez’ reportage over het koude noorden. En dan niet omdat enkele commerciële weerbureaus enkele weken terug een ‘winter des doods’ hebben voorspeld.

Al is het ineens wel viezig kil geworden buiten, met al die dagen mist.

Mijn reden om dit boek aan te vatten is prozaïscher. De dikke rug staat me al tijden verwijtend aan te staren vanuit de kast met ongelezen boeken. En bij de eerdere werken die ik van Lopez las bevielen de lange verhalen me beter dan die van enkele pagina’s. Maar een boek uit éen stuk las ik nog niet eerder van hem.

Enige dwang om deze dikke uitgave aan te vatten, is evenwel nodig.

[ lees al mijn gedachten over Arctic Dreams hier ]


Arctic Dreams | xiii t/m 75
Barry Lopez

De BBC zendt momenteel elke woensdag een spektakelnatuurreeks uit; waarin de mooie plaatjes belangrijker zijn dan nuttige informatie. ‘Frozen Planet’ heet dat snoepgoed. En toevallig spelen deze programma’s zich af op de noord- en zuidpool.

Van de weeromstuit moet ik deze uitzendingen wel vergelijken met Arctic Dreams, van Barry Lopez. Waarin de auteur zijn liefde verwoordt voor alle streken waar bijna niets is.

Want, van alle zoogdieren wagen slechts 23 soorten zich boven de poolcirkel, zo leerde Lopez me inmiddels. En misschien dat Richard Attenborough zo’n nuttig feitje wel heeft gegeven. Maar bij alle visuele spektakel viel dat dan niet op.

In de eerste honderd bladzijden van Arctic Dreams las ik verder wat motivatie, een uitleg over het begrip Arktikós — het land van de grote beer volgens de oude Grieken — en een hoofdstuk over de muskusos.

En die muskusos, daar mistte ik dan toch een plaatje van. En natuurlijk had een snufje geur het beeld helemaal vervolmaakt. Want ondanks het medium, te wensen blijft er altijd wel iets.

[ lees al mijn gedachten over Arctic Dreams hier ]


Arctic Dreams | 76 t/m 203
Barry Lopez

De parallellen tussen dit boek en de BBC-serie ‘Frozen Planet’ blijven aardig. Wat deze media aan informatie brengen vult elkaar doorgaans voorbeeldig aan.

Woensdag gaat het op televisie bijvoorbeeld over de mensen die in de poolstreken leven. En laat ik daar nu net een heel hoofdstuk over hebben gelezen bij Barry Lopez. Dat me dan toch weer verraste, door over het bestaan te vertellen van éen oer-poolvolk — de Thule-mensen — dat nog betrekkelijk kort geleden is opgesplitst is enkele van de eskimostammen die nu Canada en Groenland bewonen.

De andere hoofdstukken die ik las gingen over de ijsbeer en de narwal; die merkwaardige walvis met de eenhoorn.

Maar elk van de hoofdstukken is op een vergelijkbare manier opgezet. Lopez beschrijft een verblijf, ergens in het noorden. Komt dan, al associërend over wat hij waarnam, bij zijn onderwerp uit. En gaat dan vrijwel ongemerkt over veel abstracter technische verhandeling, over wat er van het onderwerp bekend is.

Dat werkt heel effectief.

[ lees al mijn gedachten over Arctic Dreams hier ]


Arctic Dreams | 204 t/m 301
Barry Lopez

Lopez richt zich in het midden van Arctic Dreams ineens op de menselijke beleving van noordelijke landschap. Dat levert dan inzichtelijke passages op die in andere media nauwelijks over te brengen zullen zijn.

Zo kan het menselijke oog weinig met een helemaal witte omgeving. En al helemaal niet als het helder weer is. Boven de poolcirkel zijn afstanden niet goed meer in te schatten, bijvoorbeeld omdat de blauwzweem ontbreekt die wij zien als we naar iets in de verte kijken.

Dus kent iedereen legendarische misverstanden, van de walrus die een gebergte leek. Of de sneeuwuil die toch geen ijsbeer bleek te zijn.

Deze hoofdstukken bevatte ook passages die ik inmiddels typisch voor Lopez acht. Als hij beschrijft hoe het is om ergens te lopen, en dan ook nog weet over te brengen wat hij ziet, en hoe hij de omgeving ervaart. Gek genoeg is wat toch zo simpel lijkt een krachttoer die toch vrij weinig schrijvers goed afgaat.

Maar schrijven wordt dan ook niet alleen achter het bureau gedaan. Taal is niet het enige gereedschap dat de auteur ten dienste staat.

[ lees al mijn gedachten over Arctic Dreams hier ]


Arctic Dreams | 302 t/m 415
Barry Lopez

De laatste hoofdstukken van Arctic Dreams gaan vooral over alle historische pogingen om de noordelijke streken in kaart te brengen. Waarbij dan ook blijkt dat eskimo’s opmerkelijk goede mentale plattegronden hebben van hun omgeving, en die ook op papier kunnen zetten. Hun kennis werd alleen vrijwel altijd genegeerd.

Het blijft raar om die tochten ontdekkingsreizen te noemen, omdat deze reizen door gebieden trokken waar al mensen woonden. Maar tal van landen hebben geprobeerd om een zeeweg te vinden om de Noord. Beginnend met Willem Barentz. Waarvan de verslagen nog altijd claustrofobisch lezen, vanwege de permanente angst bij de Nederlanders voor ijsberen.

Lopez concentreerde in het boek zich vooral op de pogingen om een zeeweg te vinden boven de Amerika’s langs. En stuit daarbij telkens op bekrompen nationalisme — want resultaten behaald door andere landen telden niet — kou, ellende, schipbreuken, en dood.

Het verhaal van Willem Barentz mag dan in onze Vaderlandsche geschiedenis voortleven, er zijn tientallen gelijkluidende geschiedenissen te schrijven van even mislukte scheepsreizen.

In een epiloog verontschuldigt Lopez zich dan ook het eigenlijk nauwelijks over eskimo’s gehad te hebben — behalve dan dat hij wat van hun geschiedenis heeft weergegeven. Maar de arctische streken zijn ook zo vreemd, en overweldigend, dat als vanzelf de mensen die daar wonen merkwaardig worden,en onbegrijpelijk.

En dat gesnotter over de nobele wilde vond ik dan weer jammer van dit boek.

Boeklogje volgt ergens volgende week.

[ lees al mijn gedachten over Arctic Dreams hier ]


Arctic Dreams | allesoverwegend
Barry Lopez

Mijn boeklogje recyclet vrijwel alle opmerkingen die ik hier de afgelopen weken al maakte over dit boek.

Diepere inzichten dienden zich niet aan toen ik er nog eens voor zitten ging.

De vraag blijft alleen waarom Lopez slechts over de ijsbeer, de muskusos, de narwal, en de mens in de noordelijke streken schrijft.
 
 
 
 
 
 
 

boeklog 19 xii 2011

[ lees al mijn gedachten over Arctic Dreams hier ]


Of Wolves and Men
Barry Lopez

[…] Lopez werd een betere schrijver na Of Wolves and Men. Aan Arctic Dreams, dat een kleine tien jaar later verscheen, valt bijvoorbeeld al snel op hoeveel eleganter de informatie in dat boek gepresenteerd is.

Toch vind ik Of Wolves and Men als totaal opmerkelijk veel beter dan Arctic Dreams. Domweg omdat er éen onderwerp uitputtend in behandeld wordt. En er dus niet het gevoel ontstaat dat Lopez zaken negeert of helemaal heeft overgeslagen. […]
 
 

boeklog 19 xii 2011 bis

 
[ lees al mijn gedachten over Arctic Dreams hier ]