Brug over de Drina ~ Ivo Andrić
Ivo Andrić (1892 – 1975) was de eerste die zich een Joegoslavisch schrijver noemde, volgens Dubravka Ugrešić. Alleen bestaat dat hele Joegoslavië inmiddels niet meer. En zelfs de taal die Andrić schreef, wordt door elk van de nieuwe republieken anders genoemd. Dan is er nog het gegeven dat de schrijver in 1961 de Nobelprijs voor literatuur won, iedereen hem dus graag tot zijn cultuur zou rekenen; en daarom iets van hem claimt.
De situatie op de Balkan is zelden eenvoudig uit te leggen. Zo verhaalt Andrić’s erfenis, en dat vertelt ook deze roman.
De brug over de rivier de Drina werd vanaf 1566 gebouwd bij Višegrad — al wordt de naam van deze stad in het boek volgens mij niet genoemd. Wel maakt Andrić duidelijk dat de plaats zeer strategisch lag — tot de komst van de spoorwegen tenminste — op de route tussen Belgrado en Sarajevo.
En dus is door die ene plek, met dat 180 meter lange kunstwerk, de hele geschiedenis van de hele regio te vertellen; die ook het verhaal is van eigenheid en van vreemde overheersing.
Waren het in de zestiende eeuw nog de Turken die tot de bouw van de brug besloten, werd hun invloed later teruggedrongen toen de Oostenrijkers Hongarije veroverden. Eind negentiende eeuw werden Servië en Montenegro onafhankelijke staten, terwijl Oostenrijk Bosnië en Herzegovina bezetten mocht, en zo omvormde tot protectoraat.
Andrić liet de roman in 1914 eindigen, toen de brug onderdeel van het front werd, in de oorlog tussen de Oostenrijkers en de Serven.
Hij schreef het boek evenwel tijdens de Tweede Wereldoorlog, toen de wereld er alweer anders bij lag, zoals alles nog weer veranderde na de burgeroorlogen in de jaren negentig.
Mooi aan dit boek is dat Andrić bij al deze historische gebeurtenissen, die meestal slechts onzichtbaar een ruggengraat zijn voor het verhaal, zo mooi een menselijke maat weet te houden. Het zijn uiteindelijk de personages en hun verwikkelingen die me het meest bij zullen blijven aan dit boek — zelfs al lijken veel me ontleent aan bestaande verhalen. En ook viel me de effectieve manier op waarop Andrić zo’n vaak nogal dramatische geschiedenis wist te vertellen. Het is bij klassiekers altijd weer afwachten of ze overtuigen, helemaal als er een kloof in tijd of cultuur bestaat, maar deze roman toont op plaatsen een schrijfkracht die op mij indruk maakte.
Tegelijk werd me door de roman ook duidelijk waarom Andrić zich een Joegoslavische auteur noemde. Zo benadrukt hij enkele malen terloops de grote overeenkomsten tussen de mensen in zijn boek, of die nu Moslim, Orthodox-Christelijk, Joods, of Roma waren — of hoe erg het is als slechts de onderlinge verschillen benadrukt worden.
En toch schijnen sommigen in delen van zijn andere werk aanleiding te vinden voor hun moslimhaat, zo leren bronnen online me.
Tja.
RSS feeds