Heidegger en het hangbuikzwijn bij de hemelpoort ~ Thomas Cathcart & Daniel Klein

Duits- of Engelstalige fictie kan ik niet in vertaling lezen. Dan ergert me bij het lezen te zeer dat ik telkens nadenk over hoe het er in de brontaal zou hebben gestaan.

Non-fictie heeft dat probleem doorgaans niet. Daarbij doet schrijfstijl, of de manier van uitdrukken er meestal minder toe.

Behalve dus als het om humor gaat. Zo bleek me. Helaas.

Heidegger en het hangbuikzwijn bij de hemelpoort bracht als les dat ik nooit meer een Engelstalig boek met grappen vertaald in het Nederlands moet lezen. En al helemaal niet als de humor telkens nogal gezocht is. Vertalers worden ook te slecht betaald om nog iets van matige grappen te kunnen maken.

Als mop is ‘Heidegger en het hangbuikzwijn bij de hemelpoort’ sowieso al heel merkwaardig. Martin Heidegger was werkelijk een hele foute Nazi. Maar in de mop wordt dat gegeven genegeerd. Hij mag gewoon de hemel in, mits hij een beter antwoord kan geven op wat de ‘zin van het leven’ is als de hippo naast hem. 1

Zelfs voor Amerikaanse filosofen toont zo’n grap wel zeldzaam veel onbenul van de geschiedenis. Of anders wel een onbeperkt vertrouwen in de vergevingsgezindheid van God. Hoeveel voorgangers zouden van de kansel preken dat het Koninkrijk Gods ook voor Nazi’s wacht, net zoals rinocerossen?

En dan is dat waarschijnlijk nog de beste grap uit het boek ook — anders had de titel wel anders geluid.

Maar dezelfde bevreemding als bij de Heidegger-mop was er steeds bij het lezen van dit boek. De grote bibliotheek der filosofie wordt wel heel losjes gebruikt om iets te schrijven over dood en leven. En de grappen voegen daar wel heel weinig aan toe.

Het enige aardige boekdeel vond ik het hoofdstuk dat over de hemel gaat. Omdat me, als totale ongelovige, verbaasde hoe gedetailleerd de voorstellingen zijn die mensen hebben gemaakt van het leven na de dood. En dat er zelfs felle discussies zijn gevoerd over de vraag of het mogelijk blijft om sex te hebben in het hiernamaals.

En goed, natuurlijk is zo’n hemelpoort-grap een enorm cliché in onze cultuur, waar ik verder niets achter moet zoeken. Toen Steve Jobs stierf, eerder in 2011, heb ik tientallen varianten gezien op dezelfde mop. De Apple-topman in zijn zwarte coltrui ging God, of Sint Pieter, wel even uitleggen dat de technologie daar achterhaald was.

Ach wat leuk. En wat was het makkelijk voor te stellen dat hij zich echt zo zou opstellen.

Alleen, waarom zou Jobs als niet-christen in de christenhemel belanden?

En, hoort filosofie niet iets anders te doen dan de ergste vooroordelen uit onze tijd te bevestigen?

Thomas Cathcart & Daniel Klein
Heidegger en het hangbuikzwijn bij de hemelpoort
Humoristische beschouwingen over leven, dood,
hiernamaals en alles ertussenin
239 pagina’s
De Bezige Bij, 2011
vertaling door Pol de Ruiter van:
Heidegger and a Hippo Walk through the Pearly Gates, 2009

1. het nijlpaard is een hangbuikzwijn geworden in vertaling. Want rinoceros allitereert niet heel leuk met Heiddegger en hemelpoort. [↩]