Manhattan Transfer ~ John Dos Passos
De roman Manhattan Transfer uit 1925 was een experimenteel boek. Voor die tijd. En daarmee gewaagd. Voor die tijd. Inmiddels ligt dat anders. Zelfs de laagst opgeleide soap-kijker van het moment heeft er geen enkele moeite mee om een heel mozaïek aan verschillende verhalen tegelijk te volgen. TV heeft ons daarin ondertussen opgevoed.
Maar John Dos Passos moest dat procedé nog uitvinden. Zijn oplossingen waren daarmee niet volmaakt. Wat mij nog voor behoorlijk wat problemen stelde.
Ik moest de roman tijdens het lezen leren lezen, en daartoe ontbrak uiteindelijk de tijd.
Zo komt in het derde boekdeel terloops ineens de opmerking langs dat de oorlog dan is afgelopen. Waarbij ik dan zelf moet afleiden dat dit de Grote oorlog betreft.
Dat blijkt de enige aanwijzing te zijn dat er sinds het tweede deel plots vier jaar zijn verstreken. En omdat éen zo’n zinnetje makkelijk te missen is, vermoed ik de exacte tijdsaanduiding van wanneer het eerste deel speelt domweg niet eens gezien te hebben.
De drie delen van de roman hebben dus als functie om de personages door de tijd heen te volgen.
Dit was me ook wel duidelijk, maar dat er daarbij zulke sprongen werden gemaakt, kwam ik wat laat achter.
Alleen geeft dit ook de moeilijkheid weer die ik had met de roman. Manhattan Transfer is rijk aan personages, voorvallen, en scènes. Alleen was het mij vanaf het begin vrijwel onmogelijk te zien wie of wat daarbij belangrijk zou zijn.
De roman was een poging tot iets nieuws, doordat de schrijver een caleidoscopische blik geeft op het leven in een grootstad. Alleen zijn de overgangen tussen de verschillende scènes regelmatig te abrupt.
Daar staat tegenover dat Dos Passos vaak nog wel de ruimte nam in zijn taal; dat het boek tal van beschrijvingen biedt van een welhaast negentiende-eeuwse breedsprakigheid. Elk hoofdstuk wordt ook ingeleid met een korte losstaande beschrijving, die alvast de sfeer tekent van wat volgen zal. En met regelmaat zijn dit prachtige beschrijvingen. Alleen lukte het me te zelden om ze te koppelen aan wat volgde.
De auteur wilde me dwingen om heel erg op te letten bij het lezen. Terwijl de inhoud niet boeiend genoeg was om recht te doen aan die extra concentratie. Ofwel, las ik Manhattan Transfer zoals het had gemoeten, dan verveelde het boek me. Maar las ik de roman in mijn eigen tempo, ontging me net te veel.
Nu houd ik aan het boek slechts de herinnering aan drie personages over. Aan Jimmy Herf, de man van gegoede komaf met wie het in de loop van de roman steeds minder gaat. Aan George Baldwin, de advocaat die juist carrière maakt in de periode die het boek beschrijft. En aan het danseresje Ellen die zich liever Elaine laat noemen, en die Herf uiteindelijk in de steek laat voor Baldwin.
Dat is niet veel.
Toegegeven, het was me in eerste instantie ook niet per se om Manhattan Transfer te doen. Voornaamste reden om het boek te lezen, was dat het al decennia ongelezen in de kast stond. Naast nog drie andere boeken van Dos Passos die hij wat later schreef: de U.S.A. trilogy. Eigenlijk moest die boekenreeks misschien eerder nog. De trilogie heet het ware meesterwerk te zijn van de schrijver. Maar drie romans in éen keer zijn wel een hoop bladzijden als de schrijver me slecht ligt. Eerder was ik al eens in het eerste deel blijven steken.
En dan kan ik hopen dat Dos Passos dikke U.S.A. trilogy me wel genoeg tijd biedt om de goede manier van lezen te vinden. Alleen lijkt me nu dat dit drieluik voorlopig maar niet moest.
RSS feeds