Art of Looking Sideways ~ Alan Fletcher
Rijkere boeken dan deze zijn er niet. Of hoogstens alleen voor de mensen die maar éen boek boven alles verheffen, door het heilig te verklaren. Maar The art of looking sideways is nu juist geen bijbel, omdat Alan Fletcher nimmer pasklare antwoorden oplegt. Doel van dit boek is dat de lezer zelf gaat leren nadenken, en zien.
Fletcher was een toonaangevende grafisch vormgever in Groot-Brittannië, die een paar maanden terug overleed. Ik bleek veel van zijn ontwerpen goed te kennen, al leerde ik uit de obituaries pas zijn naam en iets over de man daarachter. Vaak verwezen de herdenkers daarbij naar dit boek. En ik moet zeggen dat de titel me meteen intrigeerde.
Toch, voor hier een stroom aan superlatieven volgt, dient wel gezegd dat dit boek éen groot nadeel heeft. Het is op geen enkel moment een lekker leesboek. Nergens is het mogelijk om helemaal in de tekst te verdwijnen. De opmaak van elke nieuwe pagina verschilt namelijk van de vorige, als om de lezer te prikkelen voortdurend alert te blijven. Vaak ook staat er een losse opmerking nog ergens half gedraaid op de bladzijde.
Maar hoe fraai zijn sommige pagina’s vormgegeven. Van dit boek is al te genieten zonder ook maar éen letter uit de vele tekst te lezen. Al zou dat zonde zijn.
Alan Fletcher wilde per se een boek maken over kijken. Onder meer. Maar ook over gezichtsbedrog. Of hoe je ziende blind kunt zijn. En soms geeft hij elementaire tips, zoals de raad om in de trein eens achteruit te reizen, waardoor er veel meer tijd en rust is om waar te nemen. Wie vooruit raast, ziet alles alleen maar in een noodvaart op zich afkomen.
Toch is zo’n directe aanwijzing zeldzaam. Fletcher probeert veel meer op een indirecte manier aan te geven.
Dit boek is ook een rariteitenkabinet; een schijnbaar onsamenhangende verzameling merkwaardig feitjes en voorwerpen; een hele ervaring op zich.
Dat komt omdat de maker niet te veel analyseren wilde. Het blootleggen van de mechanismen achter de ervaring is immers nooit de ervaring zelf. En daarmee kom ik terug op de eerste alinea hierboven. Verwacht van dit boek geen pasklare antwoorden op een vraag als bijvoorbeeld wat nu goed design is.
Als Fletcher al duidelijke ontwerpaanwijzingen geeft, zijn het er vaak meteen veel. En niet zelden spreken enkele daarvan elkaar dan ook nog tegen.
Zo behandelt hij terloops het ontwerpdogma ‘less is more’ van Mies, door daar twaalf variaties naast te zetten.
Less is only more
when more is no good
Frank Lloyd WrightAchieve more with less
Norman FosterLess is a bore
Robert VenturiLess is a snore
Gianni VersaceFor me more is more
Gianfranco FerréLess is less
Theo CrosbyMore of less
headline on a political appointmentLess is more – providing you
had more to begin with
Rodney KinsmanAs you get older
less is always more
Ivana TrumpMore means worse
Kingsley AmisI’m for maximalism,
Minimalism is very protestant
Ettore SottsassMore matter with less art
William Shakespeare
Ik zit voor de verandering echt verlegen om woorden om dit boek goed te kunnen beschrijven, vanwege de enorme rijkdom ervan. En ook wel, omdat ik me een goede leerling van Fletcher wil tonen. Het is heel simpel te zeggen dat hij zo’n truc als hierboven vaker uithaalt, door uitgebeende soundbytes of wat langere quotes met elkaar te contrasteren. Maar daarmee verklaar ik niets over wat hij de lezer heeft willen laten zien.
Bovendien heeft Alan Fletcher die contrasterende visies wel allemaal waargenomen. Misschien geeft hij die wel steeds zo door als om te benadrukken hoe belangrijk het is een open blik te houden. Eén antwoord is meestal niet het enig mogelijke antwoord.
Wie met kennis kijkt, ziet altijd meer.
En nieuwsgierigheid loont.
Waarmee ik ook wil zeggen, dit is geen boek om passief te ondergaan, noch om een beetje door te bladeren omdat het er zo fraai uitziet. Maar de lezer die wat met het gebodene wil gaan doen, om beter te leren denken, kan waarschijnlijk nergens beter krijgen. Zolang die het tenminste aandurft niet de hele tijd bij het handje gehouden te worden.
video waarin Fletcher iets over het boek vertelt
RSS feeds