Ill Fares the Land ~ Tony Judt
De Britse historicus Tony Judt sprak eind 2009 een rede uit in New York, waar veel reacties op kwamen. Vaak was dit niet eens om het onderwerp — Wat leeft er nog en wat is dood in de sociaal-democratie — maar veeleer om de toon. Want, niemand zei tegenwoordig nog zulke dingen als Judt had gedaan; over de gebreken van de huidige maatschappij; met al zijn individualisme, en doorgeslagen marktkapitalisme
De speech, en de reacties daarop, zijn verwerkt tot dit boek. Ill Fares the Land. Dat is overigens de zwanenzang van Judt, en op zich een enorme tour de force. Hij leed aan ALS, en overleed daar inmiddels aan. Judt schreef de tekst uit in zijn hoofd, tijdens zijn ellendig lange nachten, om die dan de volgende ochtend te dicteren aan een assistent.
Desalniettemin, de broodtekst is opvallend ruim gezet; pamflet lijkt me toch een betere benaming voor deze publicatie dan boek. Mede gezien de inhoud.
Ill Fares the Land was in sommige kringen een hype eerder dit jaar. Ook in Nederland. Dit was om dezelfde reden als die eerdere speech zo veel weerklank vond. Eindelijk had iemand weer eens benoemd dat de term samenleving toch niet voor niets het begrip samen bevat.
Alleen ben ik altijd huiverig voor hypes, en had dit boek nog rustig jaren op de stapel nog te lezen mogen blijven, ware het dus niet dat Judt overleed.
Toen bleek me dat Ill Fares the Land zich allereerst tot de jeugd van de VS en Europa richt. Want, die kennen niet anders dan een economie waarin ongebreidelde marktwerking wordt nagestreefd, en de kloof tussen rijk en arm groeit — waarbij de grote idealen van voorheen al failliet waren voor zij er kennis van hadden kunnen nemen.
Terwijl het ook anders kan. Omdat de ideeën van de sociaal-democratie, zoals het begrip solidariteit, zo slecht nog niet waren; en in sommige Europese landen toch heel aardig hebben uitgepakt.
Helaas zijn politici sinds de omwentelingen in 1989 te passief gebleven. Of eigenlijk ging het al mis toen Reagan en Thatcher in de jaren tachtig overheidstaken uitbesteedden aan de markt. Terwijl over sommige van die taken, zoals het openbaar vervoer, toch ook besloten had kunnen worden dat deze niet per se winstgevend hoeven te zijn.
Enfin, dan lijkt me dat Tony Judt op zich de goede vragen stelt, van wat politiek is, en moet doen. Want, waarom gaat politiek debat altijd om wat iets moet kosten, of aan inkomsten oplevert, en nooit over wat het waard is voor allen?
En, kan dat niet een reden zijn dat velen zich zo slecht gerepresenteerd voelen door hun politici?
Alleen bevatte het pamflet voor mij te weinig analyse om me te kunnen blijven boeien.
Bijvoorbeeld, voor mij is een vraag waarom de partijen die zeggen de sociaal-democratische gedachte te vertegenwoordigen hun idealen zo makkelijk hebben laten glippen. Of zo weinig tegenover beleidsplannen konden stellen die toch vrij rechtstreeks tegen die idealen ingingen. En kleefde er niet ook altijd een opvallende arrogantie aan hun macht, als ze regeerden?
Goed, dan is heel begrijpelijk, gezien de manier hoe Ill Fares the Land totstand kwam, dat analyse van dat niveau ontbreekt. Toch ontbeert het boek daardoor nu iets dat het werkelijk memorabel maakt voor mij; behalve dan om het gegeven dat zo velen er even over praatten.
Eigenlijk vond ik het gedicht van Oliver Goldsmith dat zijn titel aan het boek gaf nog het interessantst:
Ill fares the land, to hastening ills a prey,
Where wealth accumulates, and men decay;
Princes and lords may flourish, or may fade;
A breath can make them, as a breath has made;
But a bold peasantry, their country’s pride,
When once destroyed, can never be supplied.
* de introductie tot het boek staat online
RSS feeds