Heb lief en zie niet om ~ Willem G. van Maanen
Toen Van Maanen stierf, een paar jaar terug, luidde het algemene oordeel dat een groot schrijver was heengegaan. Jammer alleen dat hij zo weinig lezers had gehad.
Ook ik moest op dat moment toegeven, bij mijn beste weten, de laatste decennia geen enkele boek van hem onder ogen te hebben gehad. Maar Heb lief en zie niet om, zijn laatste roman, intrigeerde me nu, dus kan het best dat de auteur postuum in elk geval éen lezer heeft gewonnen.
Willem G. van Maanen [1920 — 2012] had de reputatie behoorlijk complexe personages te scheppen in zijn fictie. Bovendien loopt het in zijn boeken nooit eens goed af.
Dat zijn doorgaans geen eigenschappen die mij afschrikken.
Alleen bleek toen dat de roman Heb lief en zie niet om grotendeels in de Tweede Wereldoorlog speelt. Wat ik helaas een al te vaak beschreven periode vind in fictie. Waardoor ik me zelden vrijwillig nog waag aan boeken die in dit tijdperk zijn gesitueerd.
Deze roman is een tweeluik, van apart staande geschiedenissen, die onderling toch commentaar geven op elkaar.
Het eerste boekdeel gaat over een toneelspeler, die tijdens de oorlog trouwde met een Joodse toneelschrijfster, en zich toch ook aanmeldde bij de Kultuurkamer. Die k van kultuur liet al zien dat dit beroepsgilde door de Duitse bezetter was opgericht.
Er was grote behoefte aan ontspanning indertijd, dus ging het de toneelspeler en zijn gezelschap relatief goed tijdens ‘de donkere jaren’. Alleen heeft hij aan het einde van de oorlog wel een andere vrouw.
Van Maanen wijdde het tweede boekdeel aan een Joodse man, die als puber tijdens de oorlog in een klooster in Duitsland ondergedoken zat. Daar waar er meer spoken ronddwaalden als hem.
Ruim na de oorlog gaat de man op zoek naar dat klooster — dat niemand meer lijkt te kennen — waarbij hij hulp krijgt van een journaliste. Door dit onderzoek wordt nogal wat omgewoeld. Zelfs is ineens een vraag of wat hij wist over zijn afkomst wel klopt.
Aan het einde van dit boekdeel blijkt dan dat zijn onderduik samenviel met de tijd waarin hij sexueel ontwaakte — en dat zijn speurtocht naar dat verleden niet alleen was om nog eens mensen innig te bedanken.
Dit gegeven maakt dan ook dat verhaal prettig ambivalent. Egoïsme is een sterkere kracht dan moraal, zo blijkt weer eens; en al helemaal als dat een moraal is die achteraf wordt opgelegd, vanuit de veiligheid van de vrede.
En zo een roman een boodschap mag hebben, dan lijken Willem G. van Maanen’s conclusies mij heel niet verkeerd.
Een moeilijkheid die ik wel met het boek had, was het taalgebruik van de auteur. Deze had niet zo veel woorden nodig, soms; op de cruciale momenten. Er was ook iets stugs aan zijn zinnen. Waardoor ik bijna een half boek nodig bleek te hebben om hem te leren lezen.
RSS feeds