Vuurvliegjes achterna ~ Martin Šimek
Veertig jaar nadat de Praagse lente bruut werd afgebroken, schreef Martin Šimek hoe het was om in Tsjecho-Slowakije te leven, en van daaruit te vluchten. En hoe hij door enkele toevalligheden uiteindelijk in Nederland belandde. Hij deed dit verhaal in korte wekelijkse afleveringen, in het tijdschrift Elsevier.
Tezamen leverden die afleveringen een opvallend boek op.
Mij trof vooral de vaak zo schijnbaar lichte toon. Goed, Tsjecho-Slowakije was een politiestaat, maar iedereen wist dat, dus waren er ook manieren om met de onmogelijkheden daarvan om te gaan.
Natuurlijk was het onderwijs op de verkeerde wijze doctrinair. Maar Šimek speelde tennis, en had op de tennisbaan zijn universiteit. Net als dat zijn vader een wijze man was. Dit erkenden de autoriteiten ook, want ze stelden hem als arbeider te werk in een cementfabriek.
Dit boek eindigt met de begrafenis van deze doctor Šimek. Als Martin Šimek bij grote uitzondering een visum krijgt om van Nederland weer naar huis te mogen. Omdat zijn thuis dan voor een deel zal ophouden te bestaan. Maar vooral omdat een oudere broer binnen het systeem tot een redelijk succesvolle cabaretier was uitgegroeid, die een gunst wist te verkrijgen van die ene grote fan hoog in de hiërarchie van de dictatuur.
De eerste helft van dit boek gaat over Šimek’s leven in Praag, het tweede over het verblijf buiten Tsjecho-Slowakije. En dus ook over het Nederland rondom 1970. Waar de voornaamste vrijheid die Šimek meemaakt een seksuele vrijheid is.
Al wijdt hij ook episoden aan de vrijheid die er is om van studie te wisselen. Of hoe hij een lastige maar rijke leerling die van hem tennisles krijgt niet langer duldt, omdat deze nooit oefent, en hij door die weigering beseft hoe veel macht hij daardoor heeft.
Tegelijk is het de toon, en vooral de toon die dit boek memorabel maken.
Er zijn boeken genoeg over hoe het was om onder een Communistisch juk te leven. Maar dat genre werd begonnen met protestboeken, van dissidenten. Daarin valt eerder op wat abnormaal was, dan hoe het normale leven verliep. Šimek daarentegen weet iets te vangen van hoe normaal het leven kon zijn in een dictatuur; zonder die dictatuur daarmee ook maar een tel te ontkennen.
RSS feeds