Mot om de karn
Aan het begin van de maand kijk ik meestal even wat de Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren (DBNL.org) nu weer online heeft gezet. En haast altijd zijn er wel éen of twee van zaken van belang bij.
De oogst van september leek evenwel rijker dan ooit voor mij. DBNL.org heeft het hele archief van het literaire tijdschrift De Tsjerne [de karn(ton)] gedigitaliseerd. En daar nu heb ik me altijd nog eens in willen verdiepen.
Steeds als het om de recente geschiedenis van de Friese literatuur gaat, weegt die Tsjerne [1946 – 1968] nogal mee.
Tegelijk blijven de oude jaargangen van zulke literaire tijdschriften onbereikbaar. Bibliotheken hebben ze wel, maar lenen nooit uit. Op zijn best staan zulke tijdschriften er ter inzage. Maar lezen staat dan ineens gelijk aan heel serieus onderzoeken, en zo veel moeite heb ik me nooit willen getroosten.
Lezen betekent namelijk voor mij ook dat ik een tekst moet kunnen wegleggen, om later, op een ander moment, weer aan te vatten.
Dus was ik blij dat DBNL.org dit probleem nu wegneemt, en het verleden ook toegankelijk maakt voor een meer terloopse kennismaking. Om dan te zien dat van die hele Tsjerne nauwelijks iets online staat. DBNL.org heeft de rechten niet kunnen afwikkelen, en kan vrijwel geen der teksten tonen.
Heel vreemd is dit niet, omdat de Nederlandse auteurswet dateert uit 1912.
Weliswaar zijn er sindsdien wijzigingen in aangebracht. De meest recente veranderingen zijn vanuit de EU opgelegd. Maar ook die richtlijnen dateren al uit 1998 — toen internet nog lang het internet niet was als het nu is. En dan is er nog de lobby van Walt Disney en anderen, om auteursrechterlijke werken tot in het oneindige te beschermen; alleen omdat aan minder dan een procent daarvan nog altijd geld kan worden verdiend.
Enfin, dan ligt er inmiddels een Europees voorstel voor gevallen als deze. Waarin ‘verweesde werken’ gedigitaliseerd mogen worden, en online beschikbaar kunnen komen, en de bezwaren van eventuele rechthebbenden achteraf afgehandeld mogen worden — in plaats dat expliciet vooraf toestemming moet worden verworven. Ook de EU zal zoiets als ‘gerechtvaardigd gebruik’ gaan kennen; wat de Amerikaanse copyright-wetgeving wel heeft. Maar voor het zo ver is zijn we zo weer vijf jaar verder.
Terwijl het voornaamste nut van zo’n Tsjerne-archief toch niet anders is dan om een enkeling nu wellicht eens tot een nieuwe schepping te bewegen. Mij bijvoorbeeld eens te dwingen tot een essay over toekomst en verleden van het literaire tijdschrift.
[x]#10340 fan donderdag 20 september 2012 @ 10:42:17
