Hermit of Peking ~ Hugh Trevor-Roper
De historicus als detective. Hij bestaat. Al mist het verhaal van Hermit of Peking weleens het tempo van de pure thriller, dat er een verhaal is te vertellen, roept al bewondering op. Want hoe schrijf je de biografie van iemand die telkens zijn eigen verleden wist uit te wissen?
Hugh Trevor-Roper onderzocht voor dit boek het leven van Sir Edmund Backhouse [1873 – 1944], die tijdens diens leven doorging voor een groot linguïst en China-kenner. Aanleiding voor dat onderzoek was curieus. Hij kreeg twee delen van Backhouse’s autobiografie in handen, die opvallend pornografisch bleken te zijn.
Backhouse claimde daarin het met allerlei beroemdheden gedaan te hebben. Man en vrouw. En hele stoeten aan eunuchen daarbij. Wat dan weer een bijzonder licht wierp op zijn publicaties over de laatste jaren van de Mantsjoe Qing-dynastie. Hij zou de keizerin-douairière Tzu Hsi namelijk ook intiem hebben gekend.
Trevor-Roper stuitte direct op het probleem dat hij weliswaar twijfels had bij het waarheidsgehalte van Backhouse zijn woorden, maar de man hem wel intrigeerde. En er vervolgens nauwelijks bronnen waren die het mogelijke onderwerp van zijn onderzoek wel in een objectief licht lieten zien. Backhouse trok zich nogal eens voor lange tijden terug uit het sociale leven. Backhouse was bovendien van zo’n goede komaf, dat diens familie er alles aan had gedaan om de schandalen te onderdrukken.
Want, er waren wel degelijk schandalen.
Edmund Backhouse verliet in 1895 zijn studie in Oxford zonder af te studeren, vanwege de enorme schulden die hij had gemaakt. Door zijn vlucht naar het buitenland werd hij automatisch failliet verklaard — terwijl zijn vader een gerespecteerd bankier was, die deze smet verschrikkelijk vond, en dus probeerde uit te wissen.
Trevor-Roper vond ook maar éen aanwijzing dat er zoiets had gespeeld. Backhouse dong in de jaren tien naar een professoraat in Oxford, en paaide de universiteit door grote hoeveelheden waardevolle Chinese manuscripten en boeken te schenken. Dus was er veel goodwill. En in dit luide lofkoor was er slechts éen stem die iets op Backhouse had aan te merken. Een juwelier beklaagde zich in een brief er wel erg bekaaid te zijn afgekomen bij het faillissement eind negentiende eeuw.
Zonder die ene opmerking had Trevor-Roper waarschijnlijk nooit van het bankroet geweten.
Backhouse bleek al gauw een seriële leugenaar te zijn, wat daarmee alles wat hij had gedaan verdacht maakte voor Hugh Trevor-Roper. Toch had Backhouse ergens ook weer grote kwaliteiten. Al putte hij voor zijn publicaties eerder uit zijn fantasie dan serieuze bronnen, en was bijvoorbeeld de bron waar hij het meest om bekend was, het dagboek van een Chinese hoveling, fictie. Tegelijk was lang niet alles wat hij aan originele documenten wegschonk vervalst.
Zijn eerste gift aan manuscripten was werkelijk een schat. Vervolgens schoot Oxford de vervoerskosten voor van een tweede zending met werk uit de Keizerlijke bibliotheek, en kwam die nooit aan. Maar dat speelde al weer een tijd later.
Was er ook nog een schimmige periode tijdens de Eerste Wereldoorlog waarin Backhouse geheim agent speelde voor de Britten. En in die hoedanigheid een grote wapendeal met de Chinezen scheen te hebben gesloten. Deze zouden de in China aanwezige Duitse geweren leveren, die de Britten dan via Hongkong naar Europa konden verschepen. Zo ingenieus en gedetailleerd was Backhouse’s planning, en zo zeer werd hij geloofd, dat men dacht dat juist Backhouse bedrogen was toen er helemaal geen schip met wapens bleek te zijn.
Iets later was er een vergelijkbare affaire, waarin een Amerikaans bedrijf dacht via Backhouse exclusief voor tien jaar alle Chinese bankbiljetten te mogen drukken. Ook daaraan werd nooit ruchtbaarheid gegeven, en werden de claims die er uiteindelijk waren waarschijnlijk onderling afgekocht.
Intrigerend blijft het om te beseffen dat er misschien nog veel meer was, waar niemand iets van weet.
Hugh Trevor-Roper hint in dit boek een paar keer naar het boek A Quest for Corvo — waarin A.J.A. Symons een vergelijkbare zoektocht naar een onbekend auteur onderneemt, om daarbij te steeds meer feiten te ontdekken die aantonen dat deze een ziekelijke fantast was.
Daarbij wil het toeval ook nog dat Frederic Rolfe, Baron Corvo, de scabreuze brieven waar hij nu nog beroemd om is, richtte aan een neef van Backhouse — wat Edmund Backhouse dan weer geïnspireerd kan hebben tot de toon van diens autobiografieën.
Trevor-Roper volgt in Hermit of Peking het patroon A Quest for Corvo, door elementen van zijn ontdekkingstocht in de archieven door het verhaal te weven. En die navolging leverde voor mij een beter boek op dan de inspiratiebron. Backhouse is alleen al een aanmerkelijk intrigerender oplichter dan Baron Corvo. De periode in de Chinese geschiedenis die in dit boek beschreven wordt, was me veel onbekender dan de Europese cultuur waarin die ander rondliep.
Bovendien is mijn bewondering voor de speurtocht die Hugh Trevor-Roper heeft moeten maken groter, dan voor wat A.J.A. Symons presteerde. Alleen al door de afstand in tijd. Maar dit is ook nog eens een superieur geschreven boek, dat alleen om de humor al een ongedacht meesterwerkje bleek te zijn.
RSS feeds