Box of Matches ~ Nicholson Baker

Baker kan een nogal obsessief auteur zijn. Een fanatiek verkenner is hij dan van het kleine, en schijnbaar onbeduidende.

En juist die gedrevenheid om stil te willen staan bij zo veel dat de moeite niet eens waard lijkt, kan zijn boeken heel aardig maken.

Want gerekend naar de maatstaven die normaal voor fictie gelden heeft de roman A Box of Matches bijna niets te bieden. Elke normale ontwikkeling ontbreekt. De personages zijn aan het einde van het boek geen andere of betere mensen geworden dan ze waren aan het begin. Laat staan dat er zoiets een plot zou zijn in het boek.

A Box of Matches bevat 33 hoofdstukken die telkens op dezelfde manier beginnen. Een 44-jarige man staat op, voor zes uur ’s ochtends vaak, en steekt dan de haard aan.

In de eerste hoofdstukken wordt vervolgens beschreven hoe hij in het donker koffie zet. De man heeft ook nog een vrouw en twee jonge kinderen. Die mogen niet wakker worden van zijn gescharrel zo vroeg.

De meeste hoofdstukken bieden vervolgens afgeronde episodes aan back-story — die over de pietluttigste dingen kunnen gaan. Zo duurde het even voor de man wist of hij de haard in zijn tweehonderd jaar oude huis wel aan kón steken. En vervolgens moest er hout komen, voor de haard.

Maar juist in die schijnbaar zo onbenullige verhaaltjes zit de grote charme van dit boek. Nicholson Baker’s toon is vooral zo goed. Hij wist telkens een glimlach op te roepen bij mij.

En tegelijk presteerde hij het schijnbaar onmogelijke. Baker wist vast te leggen hoe een doodnormaal gezinsleven verliep, in de VS ergens eind twintigste eeuw. In een traditionele roman had zoiets nooit gekund; want in traditionele romans gaat het altijd eerst nog om het drama.

Dus lukte het de auteur een intrigerende vorm te vinden voor iets waaraan eigenlijk nauwelijks boeiend vorm te geven is.

Nicholson Baker, A Box of Matches
178 pagina’s
Chatto & Windus, 2003

Checkpoint ~ Nicholson Baker

Schreef je gisteren nooit meer boeken vertaald uit het Engels te kopen, ben je toch nog maar even voor het gemak van het Nederlands gegaan?

Nee, dat is het niet. Ik verwachtte totaal niets van dit boek. Het ging me er alleen om uiteindelijk toch even kennis te nemen van de inhoud.

Maar waarom waren je verwachtingen dan zo laag?

Het is een dialoog, en dat vind ik een wat te makkelijke manier van schrijven. Helemaal als er nauwelijks moeite gedaan wordt de twee personages elk een ander taalgebruik te geven. Wel neemt zo’n gesprek snel al lekker veel ruimte in.

Dit was wel een omstreden boek, toch?

Ja, maar inmiddels is er ook al een film, waarin George W. Bush echt vermoord wordt. Dat maakt zo’n boekje als dit meteen een stuk minder controversieel. Al helemaal als dan blijkt dat de mogelijke aanslagpleger een soort cartoongeweld in gedachten heeft tegen de Amerikaanse president.

Toch. Mag iemand een boek schrijven dat anderen laat nadenken of het misschien niet een goed idee is om de president uit de weg te ruimen? Is dat geen enorme provocatie?

Omdat iemand vastlegt, wat talloze fatsoenlijke mensen niet eens durven te denken, maar wel ergens als waarheid voelen? Dat de wereld misschien beter af is zonder?

De wereld is toch beter af zonder?

Schiet hem dood, en er komt meteen eentje uit dezelfde mal in zijn plaats, of erger. Nee, vreselijker dan de regering van George W. Bush is nog het besef dat niemand hem politiek iets in de weg legt zo te regeren. Of dat ons kabinet zich tam de trouwste bondgenoot toont van zo’n lieger, en bedrieger. Maar daar gaat dit boekje niet over.

Ik vind de incompetentie van Bush eigenlijk wel iets hebben. Nu wordt tenminste duidelijk hoe het er in de politiek aan toegaat. Alleen viel dat bij voorgangers nooit op, omdat die het waarschijnlijk slimmer speelden. Of minder arrogant.

Precies.

Nicholson Baker, Checkpoint
122 pagina’s
Uitgeverij Atlas © 2004
Vertaling van Checkpoint © 2004

Size of Thoughts ~ Nicholson Baker

Nicholson Baker houdt ervan om stil te staan bij onderwerpen waaraan makkelijk voorbij gegaan wordt. En daarbij is hij dan vaak ook nogal eens mateloos; om niet te zeggen ongeremd. Dit betekent, heel simpel, dat als Baker schrijft over iets dat me interesseert, hij al gauw de boeiendste schrijver denkbaar wordt.

Schrijft Baker over iets dat me niet wezenlijk boeit, dan lukt het hem nooit om me te enthousiasmeren; of om me ondanks mijzelf verder te laten lezen. Dan is hij langdradig.

En omdat er meer langdradige beschouwingen in dit boek staan dan prettige stukken, zal The Size of Thoughts niet snel tot mijn favorieten gaan behoren. Terwijl ik delen zeker ga herlezen.

Zo bestaat een heel groot deel van deze essaybundel uit een speurtocht naar de herkomst van twee dichtregels van Pope.

The Bookful Blockhead, ignorantly read
With Loads of Learned Lumber in his Head.

En daarover boeide mij eigenlijk alleen dat ‘lumber’ in deze betekenis dezelfde etymologie heeft als het Nederlandse ‘lommerd’; allebeide zijn woorden die verwijzen naar de Lombarden, die zo vaak ergens de pandjeshuizen dreven.

Duurt Baker’s tekst alleen nog 147 bladzijden meer.

Eveneens niet het meest boeiend, want inmiddels achterhaalt, was wat Baker midden jaren tachtig schreef over de verschillen tussen de papieren bibliotheekcatalogi, en de digitale versies daarvan. Weinig bibliotheken zullen iemand tot de kaartenbakken toelaten. Als die er nog zijn. Bovendien maken digitale catalogi zoekexercities van afstand mogelijk, zonder dat daar de fysieke verplaatsing naar de bieb voor nodig is. Maar dit vermocht de auteur nog niet te zien.

Tegelijk, dit boek begon nu juist heel sterk, met helaas relatief korte essays over onderwerpen als denken, modelvliegtuigjes, de nagelknipper, hardop lezen, slang, leestekens, en het boek als meubelstuk. En die stukken zijn dan zo goed in hun volheid, dat het vervolgens daaruit slecht citeren is.

Een heel bescheiden poging dan toch:

All large thoughts are reluctant. [12]

And though my own voice has proved to be-despite my high secondary–sexual expectations, and even though I was pretty tall and tall people often have voice boxes to match–not quite the pebbly, three-dimensional mood machine I’d counted on, I do occasionally now like reading aloud what I’ve written. [69]

Nicholson Baker, The Size of Thoughts
Essays and Other Lumber
355 pagina’s
Vintage 1997, oorspronkelijk 1996

U & I ~ Nicholson Baker

I know it when I am borrowing someone else’s words in my conversation. Nevertheless, often it is an advantage to be better read than most. The old jokes I tell are seldom known by my company, my worn out bon mots seem completely fresh to them. Still, I pride myself in knowing that not everything I tell was thought up by another man, or woman.

That is why the common excuse for plagiarism is so inconceivable to me; please never tell me you had forgotten you copied those phrases and forgot they were not yours.

One of the writers I most often quote is Jeroen Brouwers, though those words always come from just one source; his collected letters Kroniek van een karakter.

U & I is telling a story I can really relate to. However, Nicholson Baker’s obsession with John Updike goes much further than mine with any writer.

Baker so much identifies with him that he is amazed that Updike has not asked him for a round of golf yet, even though they have never met.

In this book, he tells about his deep felt relationship with the other author, by quoting phrases from his books by heart. Baker often quotes them wrong. That is funny on the one hand, but it also shows how Updike’s language has incorporated his. This also makes him realize how extraordinary Updike’s mastery over words is:

Updike is a better writer than I am and he is smarter than I am — not because intelligence has any meaning outside the written or spoken behavioral it takes, but because all minds, dumb and smart alike, do such a poor job of impanating their doings in linear sentences.

Nicholson Baker, U & I
179 pages
Granta Publication 1998, first printed 1991