Conservatieve uitdaging ~ J.L. Heldring

In dezer dagen, nu Femke Halsema van Groen Links tot Liberaal van het jaar is uitgeroepen, dringt zich eens te meer de vraag op wat al die labels toch betekenen waar politici zich mee tooien.

Zeker is dat ik een op het moment de neiging tot een gevaarlijk conservatisme bespeur. De generatie van 68 – of noem ze de babyboomers – doet er alles aan de eigen positie te beschermen, ten koste van iedereen die na hen kwam. Dat uit zich in de keuzes van de vakbeweging, die liever de vergrijsde achterban te vriend houdt dan enige solidariteit met jongeren te vertonen.

Maar dat uit zich bijvoorbeeld ook in de panische angst waarmee de pensioenfondsen een paar jaar terug meenden hun verliezen na de dotcom-crash te moeten aanvullen. In twaalf maanden moesten hun reserves weer op orde zijn. Daarmee werden miljarden aan de economie onttrokken, die anders aan producten en diensten besteed zouden zijn. Zulk conservatisme kan maar al te makkelijk tot een crisis leiden, waarvan anderen dan de pensionados de gevolgen dragen.

Mede daarom leek het me gewenst iets meer over dat conservatisme te weten te komen. Maar, daar is dit het goede boek niet voor. De conservatieve uitdaging is namelijk bovenal een prachtig portret van J.L. Heldring. En deze oud-hoofdredacteur van de Nieuwe Rotterdamsche Courant en NRC-Handelsblad toont zich daarin vooral een onafhankelijke denker.

In 1974 schreef Heldring tegen de progressieve drammerigheid in van die tijd het artikel ‘Lof van het conservatisme’. [Die tekst moesten de kindertjes later samenvatten bij het centraal schriftelijk eindexamen, wat nog weer tot verontruste Kamervragen leidde. O tijdgeest, wat bent u soms toch prachtig te vangen met zulke details].

Maar nu conservatisme tegenwoordig wel bon ton is – zij het vooral in denkbeelden met een wat ranzige geur – toont Heldring zich juist niet conservatief.

Bovendien, als conservatisme al het behouden van het goede is, dan spreekt daar ook de plicht uit het verkeerde te verbeteren, aldus Heldring.

Hear, hear.

J.L. Heldring, De conservatieve uitdaging
De scepsis van J.L. Heldring
116 pagina’s
Prometheus/NRC Handelsblad © 2003

Heel ons fundament kraakt ~ J.L. Heldring

Meeste ruimte in dit boek gaat naar een selectie uit de columns die J.L. Heldring van 1989 tot en met 2003 schreef in NRC-Handelsblad. En deze zijn vooral interessant omdat ze doen wat kranten meestal niet lukt.

Journalisten hebben weliswaar de naam alvast de geschiedenis vast te leggen in een eerste schets, maar ze ontberen daar vrijwel altijd de capaciteiten voor. Het is ook te makkelijk het belang van een lopende ontwikkeling te overdrijven als je werk is om ontwikkelingen te overdrijven voor het nieuws.

Nee, journalisten hebben meestal de afstand niet die Heldring wel neemt, of zijn vrije manier van kijken.

Tegelijk is ook Heldring in dit boek meermaals te betrappen op opinies die niet houdbaar zijn gebleken. Zo leeft bij hem een grote vrees tegen de Duitse eenwording, waarschijnlijk omdat het Verenigde Duitsland zo’n enorme machtsfactor in Europa zal worden.

Maar de Navo mocht zich ook in de Oost-Duitse ländern vestigen. Duitsland werd geen neutraal land, en vervolgens verdwijnt het hele probleem dat Heldring zag uit beeld.

Dit boek herinnerde mij er vooral aan welke fundamentele veranderingen er hebben plaatsgevonden sinds 1989. En juist doordat Heldring zo goed de zorgen weet uit te spreken die op dat moment speelden, is het rijker dan een geschiedenisboek zou kunnen zijn dat achteraf geschreven wordt.

J.L. Heldring, Heel ons fundament kraakt
en andere kanttekeningen
287 pagina’s
Uitgeverij G.A. van Oorschot, 2003