März ~ Heinar Kipphardt
Eind jaren zestig kwam de anti-psychiatrie op, als beweging tegen de therapeutische praktijken van dat moment. Die onwetenschappelijk waren – want wat is schizofrenie nu eigenlijk, of depressie – en de patiënt waarschijnlijk meer kwaad deden dan goed.
Zoals vrijwel altijd bij alle tegenbewegingen werd in het protest zonder relativering nadruk gelegd op andere aspecten. Wat kon een mens allemaal wel niet geestesziek maken? In de roman März, die achteraf gezien perfect al het anti-psychiatrische denken illustreert, is de hoofdpersoon het slachtoffer van nogal wat problemen. Alexander März werd geboren met een hazenlip. Omdat hij niet perfect was, wilde zijn vader weinig van hem weten. En toen het eenmaal een keer mis was gegaan, raakte hij zo geconditioneerd door het leven in de psychiatrische kliniek dat een bestaan daarbuiten onmogelijk was.
Deze roman wordt grotendeels verteld door een jonge psychiater, die telkens meer problemen krijgt met het systeem waarin hij meedraait. En dat systeem is in sommige opzichten ook nogal merkwaardig. Zo profiteert het verplegend personeel er behoorlijk van dat patiënten geen geld hebben, en dit ook niet verdienen tijdens de arbeidstherapie. Dus koopt iedereen voor een fooitje patiëntenslaafjes om zijn auto te laten wassen, of de ballen te rapen op het tennisveld. En deze vinden zo’n taak dan ook nog een eer.
Werkelijk niets is erop gericht deze mensen weer deel te laten nemen aan de samenleving.
De auteur van dit boek was zelf psychiater, en rekent in dit boek ongetwijfeld af met vele frustraties uit zijn beroepspraktijk. Daarnaast heeft hij getracht van März een wijze idioot te maken, omdat deze heel bijzondere gedichtjes schrijft. Maar helaas liggen vrijwel alle bedoelingen van Kipphardt er nogal dik bovenop.
Het enige bijzondere aan dit boek is de fragmentarische aard, met de bijkomend snelle wisselingen in toon en perspectief.
Toch was dit ooit een bijzonder boek. Een must-read. Ik herinner me er verhit over gediscussieerd te hebben lang geleden. Anno 2009 is bij herlezing niet meer goed te begrijpen waarom.
RSS feeds