Met Herman Koch als schrijver was ik op een gegeven moment wel klaar. Zijn debuutroman Red ons, Maria Montanelli, uit 1989, werd meteen een lievelingsboek. En al wat daarna kwam, haalde voor mij het niveau van die eersteling nooit. Daarmee stelden zulke boeken dan teleur, terwijl ze op zich niet per se teleurstellend waren.
Dus heb ik het boek van zijn internationale doorbraak, Het diner, uit 2009, al niet eens meer gelezen. Al is me de inhoud daarvan overigens wel bekend, door culturele osmose.
Niet dat het een straf was om die mindere boeken van Koch te lezen. Vermaak boden ze altijd wel. Alleen is een lezer zo veel wendbaarder dan een schrijver. Er moet mij niet van tevoren al te duidelijk zijn van een roman wat die zo ongeveer te bieden zal hebben. En menig auteur blijkt dan toch telkens een boek te schrijven dat te goed vergelijkbaar is met eerder werk.
Ook Makkelijk leven, het Boekenweekgeschenk van 2017, bracht helaas niets wat mijn vooroordelen ontkrachtte. Mij was dit boek al grotendeels bekend — zonder dat ik verder éen recensie had gelezen of gehoord.
Herman Koch had weer eens man genomen als hoofdpersoon die aanvankelijk sympathiek overkomt, maar aan wie de lezer in de loop van het boek steeds meer gaat twijfelen. Waarop uiteindelijk blijkt dat het personage gewoon een egoïstische hufter is. De schrijver kan de lezer zo verneuken door informatie weg te houden, en door alles te brengen in de toon van de hoofdpersoon.
Toegegeven. Zo’n stramien werkt heel aardig voor een novelle. Alleen is het dus niet heel verrassend voor wie dit al eerder tegenkwam bij dezelfde auteur. Wie weet dat er een ontsporing zal komen, gaat daar dan op zitten wachten.
Daarmee zat de grootste aardigheid van Makkelijk leven voor mij in veel van wat er eigenlijk niet toe deed. De vulling. Zoals hoe Koch een eigen obsessie als geslaagd auteur, die ook even een Jaguar XF bezat, uitleende aan de hoofdpersoon van zijn boek; een man die wereldwijd miljoenen aan zelfhulpboeken heeft verkocht.
Wordt zijdelings ook heel leuk de pretentie van de zelfhulpindustrie belachelijk gemaakt — waar het er altijd om gaat om te handelen, te doen, en vooral initiatief te nemen. Om de wil tot verandering.
Hoofdpersoon Tom Sanders bepleit daarentegen de lijdzaamheid, en het afwachten, en de stilstand voor een makkelijk leven. In elf punten staat dat programma nog eens samen gevat aan het eind van het boek.
- Laat de tijd zijn werk doen: iets is de volgende ochtend al minder erg; na een week weet je al niet meer wat er zo erg was.
Bij een andere auteur dan Koch zou ik dan verder nadenken over dat programma — want gaf de schrijver daarmee geen commentaar op hoe vrijwel iedereen in alles altijd handelt, en het bijbehorende schuldgevoel daarover?
En wat zegt het dus dat zo’n denkbeeldig boek dan een million-seller kon worden, wereldwijd?
Maar over Herman Koch is inmiddels het idee gerezen dat er niet per se heel diepe berekening zit achter wat hij doet.
Herman Koch, Makkelijk leven
95 pagina’s
Stichting CPNB, 2017
RSS feeds