Roaring Nineties ~ Jannah Loontjens

Ware me van tevoren duidelijk geweest dat liefst twee hoofdstukken in deze autobiografie over Heidegger gaan, dan had ik het boek ongelezen gelaten. Mijn vooroordelen tegenover die denker zijn te groot. Niet eens alleen omdat hij, zoals bij filosofen te doen gebruikelijk, zijn ideeën over de werkelijkheid heen projecteerde. Noch per se omdat hij een felle Nazi was. Nee, veeleer omdat nogal wat van de door Heidegger gebruikte begrippen alleen zo in het Duits kunnen bestaan. En dat is me veel te willekeurig toevallig voor een solide denksysteem. 1.

Leerde Jannah Loontjens me in haar boek overigens dat Heidegger’s begrip Dasein tegenwoordig in het Nederlands vertaald wordt met het zelfstandig naamwoord erzijn.

En dan hebben de Heideggerianen hier dus nog het grote geluk dat beide talen op elkaar lijken.

Toch had het wel wat om Jannah Loontjens uit te zien leggen wat het orakelboek Sein und Zeit even betekend heeft in haar leven. Al geldt daarbij wel het voorbehoud dat ze in een later hoofdstuk afstand neemt van Heidegger — diens dagboeken, de Schwarze Hefte, zijn dan net verschenen — en ineens behoorlijk wat grootheidswaan bij deze denker ontwaart. Dacht de man nu echt dat Hitler de Endlösung had ingezet om zijn filosofische project te redden?

Het lijkt soms wel alsof hij dacht dat zíjn filosofie de weg naar een betere mensheid zou bereiden. Ik begon me af te vragen of deze grote filosoof niet krankzinnig was. […] Heidegger sloot zich op in zijn eigen denken, zonder het aan de actuele wereld te toetsen en staarde zich daarmee blind op zijn eigen onrealistische idealen.

Roaring Nineties probeert minstens drie dingen te doen, wat het boek behoorlijk ambitieus maakt. Enerzijds is het een selectieve autobiografie van Jannah Loontjens zelve, die als kind van hippie-ouders ooit onder primitieve omstandigheden in Zweden leefde, en terug in Nederland ook hier heel lang een buitenstaander bleef; alleen al omdat ze in een kraakpand woonde. Was er thuis ook al geen TV, waardoor ze een hele laag aan cultuur nooit mee kreeg die het denken van leeftijdsgenoten wel meekleurde.

Daarnaast zijn er dus die filosofen geweest in haar leven — het boek opent ermee als ze naar New York vertrekt, om daar college te gaan lopen bij Derrida. Aan hun denken worden vrij zakelijke essayistische passages gewijd.

En ten derde lag er het toeval dat meest memorabele decennium in menig mensenleven — de jaren tussen iemands vijftiende en vijfentwintigste, waarin voor velen het meeste veranderd — voor Jannah Loontjens [1974] precies samenvielen met het Fin de Siècle van de 20e eeuw. Waardoor ze haar eigen activiteiten, zoals haar werk als gogodanseres, ineens aan een tijdgeest koppelen kon.

De nachtclubs werden later veel killer en zakelijker gerund dan in de idealistische periode toen zij er nog werkte, luidt dan een haast pruilende conclusie.

En door de getoonde ambitie was het zeker geen straf om dit boek te lezen, al vond ik er een wat vreemde onbalans in zitten. De toon van al de puur zakelijk informatieve passages — over filosofie — verschilde me bijvoorbeeld te veel van de andere beschrijvingen. Ik heb namelijk te veel essayisten gelezen die het beter lukte om persoonlijke impressies te mengen met de informatie noodzakelijk voor het verhaal.

Jannah Loontjens, Roaring Nineties
Of hoe de filosofie mijn leven heeft veranderd
192 pagina’s
Ambo | Anthos, 2016

1. Ziet ook mijn principiële bezwaren tegen Radicale middelmaat [↩]