Einde van winkels? ~ Cor Molenaar
Non-fictie heeft éen eigenschap opmerkelijk veel vaker dan fictie, voor mij dan. De boodschap die een boek brengt kan zo sterk zijn dat verder wegvalt dat er op het boek eigenlijk wel éen en ander is aan te merken.
De monografie Het einde van winkels? beschrijft een vrij fundamentele verschuiving die net is ingezet. Molenaar plaatst het begin in 2008. Door internet gaat de consument bepalen waar hij of zij zijn spullen of diensten koopt. Door internet is het namelijk voor het eerst aan iedereen mogelijk om te vergelijken wat er allemaal op de markt wordt aangeboden. De afhankelijkheid van de lokale middenstand en wat die zoal op voorraad heeft, verdwijnt volkomen.
Ik las dit boek als aanvulling op mijn lopende dossiertje over de supermarkt. En de supermarkt valt opvallend genoeg buiten deze trend. Volgens Molenaar tenminste. Die ziet het doen van de dagelijkse boodschappen allereerst als een routinezaak, waar de meeste mensen liefst niet te veel over nadenken. Supermarkten blijven daarom nog wel even bestaan, dicht bij waar hun klanten wonen.
Alleen kopen mensen zo veel meer zaken dan al wat ze nodig hebben om in leven te blijven. En dan hebben winkels in winkelstraten inmiddels toch wel wat nadelen ten opzichte van webshops. Het assortiment is beperkter — omdat fysiek alles ruimte kost, anders dan op een website. Er moet naar toe worden gereisd, en dan dient er meestal betaald te worden voor een parkeerplaats. En winkels zijn maar een klein deel van de week open.
Cor Molenaar is verfrissend in zijn afkeer van de politieke keuze om de openingstijden van winkels zo te beperken. Mede omdat ervaringen in andere landen leren dat mensen graag shoppen op momenten dat er voor hen geen tijdsdruk bestaat. Typisch genoeg zijn dat nu net de momenten dat hier alles dicht is. Zoals op zondag, zoals in de avonduren.
Dus moet ik nu het winkeltijdenbesluit voegen in de lange rij aan ontwikkelingen die achterhaald zijn door de digitale revolutie.
De winkel zoals die nu is, kan niet blijven bestaan, aldus Molenaar. Door internet moet iedereen ineens met de hele wereld concurreren. En zeker de kleine detailhandelaren kunnen het daarbij nooit winnen op prijs.
Daarom moeten winkels een extra waarde gaan bieden, die klantentrouw oplevert. En Het einde van winkels? is niet opvallend anders dan overige boeken in wat de auteur over dat onderwerp te melden heeft.
Nee, het is die ene simpele mededeling die de waarde van dit boek uitmaakt, dat de vier traditionele waarden die winkels hadden, sterk aan het eroderen zijn. Zo kunnen ze er niet langer op rekenen voldoende omzet te draaien. Verder staat hun winstmarge onder druk, omdat klanten online vergelijken wat producten elders kosten. De winkelpanden worden steeds minder waard, bovendien, omdat er te veel winkels gebouwd zijn, en de prijzen voor alle vastgoed dalen. En de rente staat ook al historisch laag, zodat er geen voordeel te behalen is door leveranciers later te betalen, met geld dat klanten dan al hebben ingebracht.
Molenaar had wat mij betreft vervolgens dieper mogen ingaan op hoe fundamenteel deze ontwikkelingen ingrijpen in het bestaande politieke beleid. En wat dit allemaal voor vragen oproept over bijvoorbeeld ruimtelijke ordening, of stedebouw.
Zo schrijft hij wel ergens dat het winkelbestand in Groot-Brittannië net iets anders is georganiseerd dan in Nederland. Omdat daar de detailhandel veel vaker al uit de stadscentra is weggetrokken naar speciale winkelgebieden aan de periferie. En hier blijft het dan bij. Maar, zo’n verschil is niet toevallig ontstaan; daar steken wel degelijk politieke ideeën achter over ruimtelijke ordening en autoverkeer. Ideeën bovendien die verschillen tussen beide landen.
Als boek informeert Het einde van winkels? dus heel goed over éen enkele ontwikkeling. Bovendien heeft Molenaar een website aan het onderwerp gewijd, en zijn vanuit de tekst video’s op te roepen. Alleen is er ook nog die context, waar het mij wat te veel aan ontbrak.
RSS feeds