Schrale eind ~ Bas Sleeuwenhoek
Omdat ik dit boek meteen las na Mak’s Hoe God verdween uit Jorwerd, dringen zich direct vergelijkingen op. Schreef Geert Mak over het verdwijnen van het boerenbestaan als manier van leven, doet Sleeuwenhoek ook zoiets, maar dan over het vissen als normale manier van bestaan.
Onder meer.
Dit boek gaat er vooral over wat het betekende dat de Afsluitdijk in 1932 de Zuiderzee tot IJsselmeer maakte; iets waarvan komend jaar gevierd wordt dat het 75 jaar geleden plaatsvond.
Maar beide boeken laten vooral zien welke kennis er verloren gaat, nu de natuur iets is geworden met een hek eromheen. Onder gesubsidieerd toezicht. Een toeristische attractie, ter ontspanning. Er is een immens verschil in mentaliteit en beleving ontstaan tussen toen en nu. Bossen zijn plekken geworden om te wandelen of te trimmen, niet meer het oord waar voedsel te vinden is, of nuttig hout. En op het IJsselmeer wordt van A naar B gevaren als het mooi weer is, terwijl er ooit vissers waren die uit hun hoofd konden vertellen hoe het landschap onder water eruit zag.
Mak’s boek is wel wat gelikter dan dat van Sleeuwenhoek. Door Jorwerd als uitgangspunt te nemen, is er die eenheid van plaats en kan de geschiedenis tot aan het heden worden doorlopen. Sleeuwenhoek heeft weliswaar ook éen onderwerp, die Zuiderzee, maar hij beschrijft in zijn boek vooral wat er langs de oude kust gebeurde.
Wel opent Geert Mak met zo’n goed eerste hoofdstuk, dat de rest van het boek vooral de invulling lijkt van wat daarin al wordt aangestipt.
Sleeuwenhoek’s rondreis is veel onvoorspelbaarder en grilliger, maar daardoor blijft dit boek tot op het laatste moment interessante nieuwe feiten en observaties aanreiken. Mij stoorde het ook geen moment dat hij buitenstaander blijft in de verhalen met al die mensen die hij sprak. Simpelweg omdat die zo veel verrassingen bieden.
Dat de Zuiderzee mede gesloten werd om het gevaar voor malaria hier weg te nemen, wist ik niet. Om maar éen ontdekking te noemen uit vele.
Maar het vergelijken van Mak’s en Sleeuwenhoek’s boeken is misschien wat gezocht. Ik ben vooral blij dat er twee van zulke titels bestaan, waarin de mondelinge overlevering zo’n levend onderdeel van de geschiedschrijving is. Beide boeken vullen elkaar prachtig aan.
Wat veranderde er, wat bleef er gelijk voor de mensen? Eenvoudiger kan wat ik wil weten van de geschiedenis niet worden samengevat. Sleeuwenhoek lukt het goed me daarin iets meer inzicht te geven.
RSS feeds