Book of Other People ~ Zadie Smith ed.

Er is een categorie boeken die ophoudt te bestaan zodra boeklog zijn reguliere dienstregeling staakt. De uitgaven die ik enkel uitlas in de hoop dat ik er nog wat bijzonders over op te merken hebben zou.

Het kwam nu eenmaal voor dat de doorgaans zeer spontaan genoteerde inhoud van een boeklogje me later positief verbaasde. Niet zelden gebeurde dit met tekstjes over boeken die me juist bijna niets hadden gedaan.

En de verhalenbundel The Book of Other People was zo’n type uitgave waarvan ik ontdekt heb dat ze weinig nut meer hebben voor mij. Dit boek is uitgegeven om een goed doel te steunen — 826 New York — een stichting die jonge Amerikanen stimuleert bij hun schrijven. Daartoe werden 23 auteurs bereid gevonden om een bijdrage te leveren.

Twee daarvan brachten stripverhalen in; wat nog wel opvallend was.

De deelnemende schrijvers hadden verder geen andere instructie gekregen dan te schrijven over een fictioneel iemand. Oorspronkelijk hadden de opgenomen verhalen ook enkel de naam zullen krijgen van dat bedachte personage. Maar uiteindelijk heet er nu ook weleens iemand ‘de leugenaar’ of ‘het monster’.

23 verhalen van 23 verschillende auteurs bieden alleen een erg vreemde mix aan stijlen en inhoud. Dus zegt het vrijwel niets als een verhaal er eens positief uitspringt. Daarmee zal ik namelijk zelden een auteur ontdekt hebben; zo deze schrijver mij nog onbekend was. De anderen ervoor en erna kunnen simpelweg ondermaats hebben gepresteerd.

Ik vond de simpele grap van Nick Hornby nog het aardigst, om de levensgeschiedenis van een niet zo succesvolle auteur te schetsen in een reeks kleine biografietjes; zoals die achter op een boek hadden kunnen staan.

Alleen is de boodschap nogal cynisch die Hornby daarmee gaf aan al de jonge Amerikaanse would-be-schrijvers, die steun kregen door de verkoop van zijn verhaal.

Maar wellicht ben ik nu te argwanend.

En ik had dus al enige tijd terug ontdekt weinig te kunnen met zulke samengestelde bundels. Verzamelingen van éen auteur hebben nu eenmaal het voordeel dat het ene verhaal ontvankelijk maakt voor het andere. Want zelfs al is dan dat verhaal helemaal anders, de persoonlijkheid van de auteur zal constant zijn gebleven.

Bij dit boek had ik dus eigenlijk alle 23 verhalen afzonderlijk moeten lezen, om ze te kunnen beoordelen op hun merites. Afzonderlijk, met enkele dagen pauze daar tussen. Alleen bood The Book of Other People geen enkel verhaal dat zo sterk waren dat het een hele dag kon vullen. De opgenomen bijdragen zijn ook aan de korte kant. En van schrijvers die me bekend waren, las ik hoogstens vingeroefeningen; niets dat me eerder overtuigd had van de kracht van hun werk.

The Book of Other People
Edited by Zadie Smith
289 pagina’s
Hamish Hamilton, 2007

Changing My Mind ~ Zadie Smith

Deze bundel besluit met een essay waarvan ik wou dat het me vorig jaar al onder ogen was gekomen. Tijdens de Infinite Summer, toen ik met Infinite Jest bezig was. Zadie Smith herleest daarin een verhalenbundel van David Foster Wallace, en zet de enorme bewondering af die ze bij eerste lezing voelde tegen wat daar tien jaar later nog van over is gebleven. Al dit, gecombineerd met de kennis die ze inmiddels zelf over schrijven heeft opgedaan. En, bij wijze van in memoriam.

Dit levert de beste weging op van Wallace’s krachten en diens zwakke punten die ik tot nu toe ergens las. Ook al omdat Smith het eigenlijk vreselijk vindt die verhalen te moeten ontleden, om over te kunnen brengen wat zij er in ziet.

De banaliteit van het eigen oordeel, en het besef dat dit banaal is, kan ook schade aan een kunstwerk toebrengen.

Zadie Smith is voor mij lang een raadsel gebleven. Ook ik begon ooit in White Teeth; de debuutroman die haar als piepjong auteur opzadelde met een bestseller en de bijbehorende verwachtingen over haar toekomst. Deze roman was me een gruwel.

En dat boek heeft lang mijn oordeel over de schrijfster gekleurd. Zelfs al las ik ondertussen ook interessante essays van haar. De twijfels bleven.

Des te tekenender dus dat ik door een bundel die Changing My Mind heet ineens om ben. White Teeth zal ik nooit meer proberen, maar dat boek kan de maker zelf al evenmin nog inkijken zonder lichtjes misselijk te worden; zoals ze schrijft in dit boek.

Een mens ontwikkelt zich. Als het goed is. Een gegeven dat in deze bundel enkele malen als thema terugkeert.

Nu verkondig ik steeds hier dat herlezen het ware lezen is, omdat een eerste oordeel van toevalligheden kan afhangen. Bovendien valt lang alles niet op ook, bij eerste lezing. Boeklog getuigt er regelmatig van dat inzichten veranderen.

Voelde ik vaak een tikkel jaloezie bij het lezen van deze bundel. Zadie Smith laat namelijk zien hoe goed een tekst kan worden als een getalenteerd auteur daar met zorg aan gewerkt heeft. En zonder dat daarbij de intimiteit met de lezer verloren hoeft te gaan.

Er staan naast essays over literatuur ook autobiografische stukken in deze bundel, zoals die waarin ze haar zo veel oudere vader herdenkt. Maar die intimiteit bedoel ik niet eens. Ik las zo veel vaker bijvoorbeeld iemand die goed leest, dat toont, en daar vervolgens geen hoorcollege van maakt, maar op een veel vertrouwenwekkender manier meedeelt. En daarbij fouten durft toe te geven.

It’s an unfortunate thing, but it turns out that the perfect state of mind to edit your own novel is two years after it’s been published, ten minutes before you go onstage at a literary festival. At that moment every redundant phrase, each show-off, pointless metaphor, all the pieces of deadwood, stupidity, vanity and tedium are distressingly obvious to you. [108]

Nowadays I know the true reason I read is to feel less alone, to make a connection with a consciousness other than my own. To this end I find myself placing a cautious faith in the difficult partnership between reader and writer, that discrete struggle to reveal an individual’s experience of the world through the unstable medium of language. [56]

Zadie Smith, Changing My Mind
Occasional Essays
308 pagina’s
Hamish Hamilton, 2009