Candide of het optimisme ~ Voltaire
De satire Candide ou l’optimisme had ik onthouden als een kort boek dat behoorlijk langdradig was.
En die herinnering klopte precies.
Hoogstens is daarop nog aan te vullen dat het verhaal zo lang lijkt omdat de schrijver telkens precies dezelfde kunstgreep toepast. Net als de naïeve jongeman Candide zich weer het vege lijf gered heeft, is daar al de volgende ramp. Waar hij vervolgens opnieuw bijna aan dood gaat.
Te prijzen blijft daarbij het tempo in het boek. Geen hoofdstuk is langer dan het moest zijn. Maar door de gehanteerde beknoptheid houden de beschrijvingen van alle ontberingen tegelijk meer iets van een samenvatting dan van een goed verteld verhaal; en daarmee iets ouderwets.
Al zag ik ineens ook waar Italo Calvino inspiratie kan hebben gevonden voor zijn manier van werken.
Met Candide viel Voltaire het religieus gekleurde optimisme aan van in zijn tijd alom geacht denkers, zoals Leibniz vooral, en Pope. Want had Leibniz niet gezegd dat we in de beste van alle mogelijke werelden leefden? Was God kortom niet groot?
En dat standpunt viel nog verrassend makkelijk onderuit te halen door te laten zien hoeveel ellende een mens kan overkomen in zijn bestaan.
Voltaire liet Candide al geboren worden in Westfalen — voor zijn hoofdpersoon dan de mooiste en rijkste landstreek in de wereld, en voor ieder ander een nogal armoedige en achterlijke regio.
En de couleur locale af en toe was nog het aardigst aan dit boek bij het lezen. Slavernij komt nogal eens langs in Candide, maar alleen als de hoofdpersoon in Suriname aankomt, wordt er eens wat dieper ingegaan op wat die slaven dan doen; en daarmee waarom het zo nuttig kon zijn om hen te hebben.
De suiker van jullie in Europa wordt duur betaald, zegt dan een gevluchte slaaf; die ooit als straf een been werd afgezet.
Blijft alleen staan dat het boek nogal tegenvalt na een verrassend sterk begin. Tot een derde van het geheel was ik verrast door de toon van Voltaire, en de bijna hedendaagse indruk die sommige passages maakten. Alleen trad er toen gewenning op, en werd het ineens te voorspelbaar wat de schrijver wilde — en dan niet in de gebeurtenissen die komen zouden, maar vanwege de manier waarop alles verteld bleef worden.
RSS feeds