Lijkschouwing v
Het Fries ging op een volwaardige schrijftaal lijken, toen de bijbelvertaling van Wumkes verscheen. En dat was pas in 1943. Vergeet de geschiedenis hier even. Voor het moderne besef betekent het niets dat er tal van Middeleeuwse rechtsteksten uit het Fries zijn overgeleverd.
Het was natuurlijk ook wel makkelijk dat de Friezen het Nederlands als de hogere taal van het gezag beschouwden, omdat dominee en pastoor zich er van bedienden.
Maar, dat het zo lang duurde voor de bijbel in het Fries werd vertaald, betekent vooral dat de taal zich pas erg laat een keer moest overstrekken om alle woorden te vinden die de oerbron rechtdeden. Alle Fries dat daarvoor geschreven is, kon genoeg uit het dagelijkse bestaan lenen om begrijpelijk te blijven. De heilige boeken boden die speelruimte niet.
Wumkes’ bijbelvertaling is al lang niet meer leverbaar. En wie het boek open slaat, lijkt een wel erg antieke taal te zien. Maar dat komt vooral door de gebruikte spelling, die al een tijd geleden is afgeschaft. In werkelijkheid staat het boek vol met neologismen, die grote invloed hadden op al het geschreven Fries daarna.
Het werkwoord “foltôgje” [voltooien] werd pas door Wumkes gemunt, heeft nooit als zodanig in de spreektaal bestaan, maar duikt tegenwoordig zo maar als commando op tijdens de installatie van de Friese spellingcontrole voor Word.
En natuurlijk, de Statenvertaling heeft sinds 1637 ook een enorme invloed op het Nederlands gehad. Maar in het Nederlands werd sindsdien wel vaker geprobeerd de taal te overstrekken tot een betekenis die er nog niet was. Het Fries ontbeert dat mechanisme, omdat het geen volwaardige cultuurtaal is.
De taal wordt domweg in lang niet alle domeinen gebruikt. Er is geen enkele economische noodzaak om Fries te leren schrijven. En al evenmin om de taal schriftelijk te gebruiken.
[x]#746 fan zaterdag 28 augustus 2004 @ 00:00:09
