Angst voor de winter ~ Nico Keuning
Naast elke biografie over een schrijver staat er dat werk. En wie al de boeken heeft gelezen, weet dan meestal wel genoeg. Daarom heb ik doorgaans wat moeite met het genre van de schrijversbiografie; zelfs al komen er deze week meerdere van zulke titels op boeklog langs.
Maar, dan zijn er ook schrijvers die nauwelijks een oeuvre hebben nagelaten. Waarvan de kracht die het werk heeft dus niet via een nog ongelezen eigen boek kan worden aangevoeld. En hoewel herlezen meestal het ware lezen is, lukte het mij bijvoorbeeld na de eerste keer ook niet meer om de verhalenbundel Keefman onbevangen in te kijken; en dus de levensangst van de auteur ongefilterd mee te krijgen.
Toch intrigeert Jan Arends [1925 – 1974] me nog altijd.
Het verzamelde werk van Arends past in éen band. Deze biografie van zijn leven is bijna dikker dan dat boek. En ik weet nu niet precies meer wat ik vooraf van dit levensportret verwachtte. Behalve dan dat me meer duidelijkheid gewenst leek, over hoe het met die zelfmoord zat.
De biografie is elk geval een tour de force, wat vooral komt door een gebrek aan rechtstreekse bronnen. Nico Keuning heeft weliswaar vele mensen geïnterviewd, maar die hebben Jan Arends op zijn best een tijd meegemaakt. En iemand kennen is toch wat anders.
Dus blijkt er nogal wat onbekend te zijn aan Arends’ leven; missen er hele jaren in het boek — bijvoorbeeld over de tijd dat hij in de reclame werkte — en kwam Keuning vaak niet verder dan om via mutaties in het bevolkingsregister te reconstrueren waar de geportretteerde nu weer woonde.
En dus blijft vooral de vraag onbeantwoord hoe gek Jan Arends nu werkelijk was; of wat precies zijn demonen waren. Dat hij menigmaal opgenomen werd in een psychiatrisch ziekenhuis zegt me namelijk niet alles. Op die jaren in de reclame na had Arends zelden een geregeld inkomen. Het kwam hem ook weleens goed uit zich even te laten verzorgen, zoals iemand opmerkt in het boek.
Dat hij kale en kervende gedichten schreef over zijn ervaringen in de inrichtingen is evenmin een bewijs. Netzomin als de inrichtingsverhalen in Keefman.
Ik heb Arends’ werk altijd met een bepaald oog gelezen. Voor mij was hij de eenzaamste schrijver van Nederland; die zelfs als hij lief had dit nog kwetsen moest. En deels bevestigt deze biografie dat beeld. Zijn vader is onbekend, moeder stierf jong, stiefvader kon evenmin de zorg op zich nemen. Maar als arm plat pratend sloebertje kwam Arends wel tussen de rijkeluiskinderen terecht op een Vrije School; om zich zo de weldaden van Steiner-adepten te laten welgevallen.
Dit is voor een leven genoeg om van alles schichtig te worden, zegt mijn amateurpsychologie. Maar het boek kan natuurlijk zo opgezet zijn, dat dit de onbewuste conclusie bij de lezer wordt. Die zelfmoord van Arends kleurt volgens mij toch ook de hele geschiedenis van dat leven stevig. Zo’n keuze dwingt een beschrijving als vanzelf tot een regel die wel in een uitroepteken stoppen moet.
Eigenlijk ben ik wel blij dat Keuning betrekkelijk weinig inzichtelijke informatie heeft weten te vinden over Jan Arends. Is dat oeuvre nog altijd nergens door besmet.
RSS feeds