X ~ Charles Burns

Zonder X’ed Out had ik Black Hole van Charles Burns nooit uitgekregen. Terwijl deze graphic novel toch slechts een eerste deel is, uit een reeks van drie.

Ondertussen zijn overigens ook de vervolgdelen The Hive verschenen, en Sugar Skull . In het Engels tenminste. Dat laatste boek kwam vorige maand uit. En daar was aandacht voor online. Wat een reden was om eindelijk eens aan X’ed Out te beginnen.

En in X’ed Out doet Burns nu net precies waar het bij hem in dat eerdere boek aan schortte. En dat is meer dan het gebruik van kleur. Dit verhaal speelt zich namelijk niet enkel in ‘real time’ af. Bovendien worden de tijdsprongen in het verhaal vrij subtiel duidelijk gemaakt.

Ooit had Doug, de jonge hoofdpersoon, halflang donker haar.

Als het boek begint is daar niet meer van over dan een donker kuifje — overigens niet het enige saluut in het verhaal naar Hergé — en zit er een pleister op de rechterkant van zijn verder kale hoofd.

In andere scenès heeft Doug meer haar, en is die pleister aanmerkelijk groter.

Uitleg wat er precies gebeurd is, blijft uit in het boek. Hoogstens wordt duidelijk dat de hoofdpersoon met iets kampt. Hij heeft pillen, en is daar zo zuinig op dat hijzelf op rantsoen zet. Maar zou dat dan om een verslaving zijn? Of om chronisch geldgebrek?

Amerikanen en hun ziektekosten is nu eenmaal ook een vreemd verhaal.

X’ed Out begint met een vreemd hallucinante scène, als Doug zijn kat volgt — terwijl dat beest toch al jaren dood is — door een gat in de muur van zijn kamer. Daarop belandt hij in een vreemde omgeving, met mensen en gemuteerde wezens, in een land dat nogal Arabisch aandoet.

En net als de auteur dan eigenlijk met meer uitleg moet komen, verandert het decor, en is Doug gewoon thuis. In bed. Met wat meer haar.

Dus begreep ik uiteindelijk niet veel van het boek, en was het toch intrigerend. Anders dan Burns’ Black Hole; dat me veel te lang aansleepte telkens.

Timing is kortom alles in een verhaal. Die houdt de lezer hongerig, naar meer.

Charles Burns, X
52 pagina’s
Oog & Blik | De Bezige Bij, 2010
vertaling door Pieter van Oudheusden van X’ed Out, 2010

Zwart gat ~ Charles Burns

Geen boek waarin ik de afgelopen jaren vaker begon dan dit doorgaans zo hooggeprezen werk van Charles Burns. Geen boek dus ook dat ik vaker al snel weer terzijde lei.

Terwijl Black Hole | Zwart gat nota bene een stripboek is. Pardon, een graphic novel. Waardoor ik bij eerdere pogingen tot lezen toch gewoon had kunnen volstaan met plaatjeskijken.

En dan wordt een vraag, lag het aan de auteur dat dit boek veel te dik is, of ligt dat aan mij? Of heeft misschien de cultuur er nog wat mee te maken?

Zwart gat is namelijk nogal Amerikaans. Alleen dan net op de verkeerde manier. Voor mij vanzelfsprekend. Want Amerikanen hebben de ‘teenager’ uitgevonden, en deze leeftijdscategorie vervolgens tamelijk heilig verklaard in de populaire cultuur; die ook bij ons nogal geliefd raakte. Waarmee iedere onbenullige groeistuip die een puber of adolescent maar kan hebben daar het karakter kreeg van een ‘rite de passage’.

Het verhaal van deze uitgave begint al op de schutbladen — net als het daar eindigt.

In het begin van het boek zijn daar keurige pasfoto’s afgebeeld uit het jaarboek van een highschool — zij het wel getekend in die voor Burns zo kenmerkende wat gelikte stijl, met zijn dramatisch aangezette zwart-wit tegenstellingen.

Aan het einde van het boek zijn al die voorheen zo keurige kopjes op een groteske manier mismaakt. Al heeft elke tiener daarbij wel zijn of haar eigen probleem gekregen.

Die drastische transformatie komt dan doordat ze neuksex hebben gehad. Daardoor zijn allen gaan lijden aan ‘de tienerplaag’, waardoor sommigen ineens extra ledematen kregen, verkleuringen, of op zijn minst lelijke bulten in het gezicht.

Wat vervolgens de vraag op roept wat de auteur hiermee zeggen wilde. Diens nadruk maakte wat geduw en getrek meteen tot ‘zondeval’.

Volwassenen zijn dan weer immuun voor de verminkende kwaal. Niet dat er overigens veel meerderjarigen voorkomen in het verhaal. Geen tiener die ouders lijkt te hebben om hem of haar achter de broek te zitten, die laatste periode op school.

Het verhaal draait vooral om vier van de tieners, het meisje Chris dat de kwaal oploopt van de populaire Rob, en de blowende Keith, die zijn ziekte krijgt van de staartdragende Eliza. Zoals in elk beetje boek maken hun relaties een ontwikkeling door.

Maar het zijn tieners, wil ik daar dan toevoegen. Die gaan echt nog niets aan voor de rest van hun leven.

Andere highschool-leerlingen zijn dan weer zo van hun mutaties geschrokken, dat ze zich uit de normale samenleving hebben teruggetrokken, in een bos. Dit zijn de bijfiguren in het boek.

Black Hole verscheen oorspronkelijk in twaalf verschillende afleveringen. Burns tekende meer dan tien jaar aan dit verhaal. Dus zou de toch al ellenlange versie in éen band nog een inkorting zijn ook van het oerverhaal.

Voor zover er verhaal is.

En al die jaren tekenwerk zijn wel aan dit boek af te zien. Als er nog iets was te genieten, dan meestal overigens wel op toegevoegde pagina’s, die vaak losstonden van het lopende verhaal; en dan éen van die twaalf oer-episoden openden of sloten.

Tegelijk sloeg de strakke stilering van Burns op een gegeven moment ook dood, bij mij. Als tekenen al te nadrukkelijk vormgeving wordt, vermoeit het me te zeer om nog te kijken. Charles Burns manier van werken leed er voor mij onder in Zwart gat dat die een maniertje werd.

Charles Burns, Zwart gat
363 pagina’s
Oog & Blik | De Bezige Bij, 2009
vertaling door Krijn Peter Hesselink e.a. van Black Hole, 2005