Doorkruiste verwachtingen ~ J.P. Guépin

Toen Jean Pieter Guépin overleed vorig jaar moest ik bekennen nauwelijks iets van hem gelezen te hebben. Nu ja, het strijdschrift Weg met de bohème staat bij mij in de kast. En verder herinner ik betogen van hem over het typisch Nederlandse in onze cultuur. Dus voelde het nog altijd of er iets goedgemaakt moest worden. Daarom pikte ik deze bundel mee, uit zo’n bak met boeken voor een euro.

Helaas stond het onderwerp van Guépin’s beschouwingen in dit boek mij nogal tegen.

Ik bedoel, ik ben een grootgebruiker van taal. Maar nooit heeft het mij een moment geboeid de mechanismen achter tekst zo diep te doorgronden als dit door tekstwetenschappers als Guépin is gedaan.

Kennis van de grammatica helpt weliswaar wat, maar alleen om zinnen te schrijven zonder spelfouten daarin. Mijn zinnen worden er niet automatisch memorabel door. Recepten voor een goede tekst zijn met een grammatica alleen niet te geven.

Nog meer vragen heb ik over de inzichten die de semantiek te bieden heeft; ofwel de leer van de betekenis van taalkundige constructies. Misschien omdat de aanpak daarin zo weinig oplevert dat geautomatiseerd vertalen nog altijd onmogelijk is. Misschien omdat taal altijd in een context gebruikt wordt, en de studie zich dus ook zou moeten uitstrekken tot die context; en daarmee de cultuur.

Guépin stelt in dit boek terecht vragen bij de aanpak van sommige linguïsten, die wat al te gretig methoden uit de exacte wetenschappen proberen te lenen. Terwijl die voor het onderzoeken van taal niet ongestraft werken.

Hij schrijft dan:

[…] of ik ben gek, of de linguïsten zijn het [167].

Maar het merkwaardige is dan dat ik zijn kritiek op die anderen bijna net zo op zijn eigen betogen van toepassing vind.

Dus ben ik, na het moeizame lezen van dit boek, eigenlijk niets verder. Ik wilde wel begrijpen, maar zag niets dat de moeite van het begrijpen waard was. Met de titel van dit boek alleen ben ik het wel eens, daarom.

J.P. Guépin, Doorkruiste verwachtingen
Essays
211 pagina’s
Uitgeverij De Arbeiderspers, 1977

Zoete epigrammen ~ Jan Pieter Guépin

Een voorzichtig uitproberen voor mij, dit boek. Met als lullige aanleiding ook nog dat het voor éen euro in de opruiming lag van een ramsjboekhandel. Ik begrijp het algemene belang natuurlijk wel, van kennis over literaire vormen die de oude Grieken al ontwikkelden. Alleen is dat belang er voor mij persoonlijk niet.

Maar Janus Secundus komt in dit boek voor, onder meer. En Janus Secundus zou de grootste Nederlandse dichter ooit zijn, volgens Guépin. Nooit eerder had ik een letter van hem gelezen.

Zoete epigrammen is het derde deel van een trilogie. Classicus Jan Pieter Guépin [1929 – 2006] bedrijft in al die boeken vergelijkende literatuurwetenschap, door op thema de klassieke invloeden aan te wijzen in West-Europese poëzie. Ditmaal gaat het om reeksen aan erotische, pastorale gedichten.

Ooit kon elk geschoold mens allerhande dingen, die nu niet meer tot het curriculum horen. Tot die vaardigheden hoorde tot bespelen van de luit, en het vlotweg schrijven van een klassiek vers. Zo was het onderwijs ooit ingericht. Translatio, imitatio, emulatio. Vertaal de groten, doe ze dan na, en probeer daarop de voorbeelden te verbeteren.

Sommigen verlangen weleens naar die tijden terug. Kinderen mogen best alvast leren wat ze later pas kunnen begrijpen.

Ik denk ook dat éen aspect uit die klassieke opvoeding voor iedereen nut kan hebben. Het is ook het aspect dat ik het meest bewonder aan dit boek. Het taalinzicht. Guépin slaagt er opvallend moeiteloos in om de in het Latijns, of Neolatijns, geschreven gedichten om te zetten naar een prachtig ritmisch Nederlands. Ik zou de dichters niet de kost durven geven die het al niet eens kunnen om in regelmatige versvoeten te schrijven.

En in deze tijden, nu de spelling of grammatica er op school al niet meer toe lijkt te doen, is elke wens om iets meer of wat beter, vergeefse hoop.

Dit is een wijs boek. Het is een bijzonder knap boek. Er komt heel goed in over dat Guépin de meeste vertalingen puur voor zijn lol zal hebben gemaakt. En toch zette het mij meer aan tot nadenken over cultuur, en onderwijs, dan tot iets anders.

Jan Pieter Guépin, Zoete epigrammen
Gedichten over de gelukkige liefde
311 pagina’s
Van Gennep, 2002