Quartet in Autumn ~ Barbara Pym

Ik had al veel over Barbara Pym gehoord, voor het er ooit van kwam om boeken van haar te lezen. Philip Larkin, onder meer, was een openlijk bewonderaar van haar romans. Hij correspondeerde ook met haar; en die brieven zijn weer opgenomen in zijn Selected Letters.

Maar een lofprijzing kan ook een waarschuwing zijn. Ik wilde jarenlang Pym zeker nog eens gaan lezen, alleen niet ten koste van alles. Barbara Pym was toch een writer’s writer geworden aan het eind van haar leven, na oorspronkelijk een redelijk publiek succes te hebben geoogst in de jaren vijftig en zestig. Lang wilde zelfs geen uitgever haar boeken meer publiceren.

Quartet in Autumn was de eerste roman die na tijden weer uitkwam.

De bewondering van mensen als Larkin, gecombineerd met haar problemen om een uitgever te vinden, kon twee dingen betekenen. Of ze was een nogal on-Britse auteur, wat haar heel aantrekkelijk kon maken voor mij, of Pym zou een Britser dan Britse schrijver zijn, en daarmee niet zo heel interessant om te onderzoeken.

Dat laatste vooroordeel klopte wel, zo ontdekte ik al een tijd terug, toen ik éen van haar eerste romans in handen kreeg. Pym schrijft weliswaar met veel en prettig onderkoelde humor, maar de mensen die ze opvoert, zijn haast archetypisch emotioneel geremde Britten, functionerend in een archetypisch Britse standenmaatschappij.

Ik vond haar na de eerste kennismaking goed genoeg om verder te willen ontdekken, maar niet interessant genoeg om daar extra moeite voor te doen. Het toeval zou wat moeten meehelpen.

Dus duurde het tot nu, voor ik weer een Pym las. En deze pakte wat diepzinniger uit dan mijn eerste kennismaking was. De roman heeft zelfs een duidelijk tragische onderstroom, in zijn wat afstandelijke beschrijving van de banaliteiten in een viertal levens, die uiteindelijk ook onze banaliteiten zijn.

Quartet in Autumn volgt de levens van een stel collega’s, twee mannen en twee vrouwen op leeftijd. Enerzijds kennen die elkaar goed door hun verplichte verblijf in éen kantoorruimte jarenlang. Al zijn er ook geheimen. Anderzijds is er buiten het werk geen enkele omgang met elkaar. En dan gaan de vrouwen met pensioen, en blijkt onder meer hoe zeer het werk invulling en structuur gaf aan hun leven. Zin, zo u wilt. Tegelijk zijn hun werkplekken meteen opgeheven na vertrek. Dus is het een impliciete vraag hoe nuttig hun activiteiten ooit geweest zijn.

Een boek als dit is dan ook niet het interessantst om het plot, maar om de tekening van de personages; en het tijdsbeeld, met alle bijbehorende verwarring van die toch al wat oudere mensen, in een vrij plots veranderend Engeland.

Daarmee blijft mijn oordeel ongewijzigd. Elke andere Pym zal ik zonder meer lezen, en waarschijnlijk opnieuw met plezier. Tegelijk doe ik geen moeite om meer uit dat oeuvre te pakken te krijgen, en zal het blinde toeval ook de volgende titel aan moeten dragen.

Barbara Pym, Quartet in Autumn
176 pagina’s
Granada Publishing 1980, oorspronkelijk 1977

Sweet Dove Died ~ Barbara Pym

Kostuumdrama’s zijn niet alleen voorbehouden aan de BBC-televisie. Ook een roman uit 1978, die zich afspeelt in een decennium daarvoor, kan een cultuur tonen die zo niet meer bestaat.

Van Barbara Pym werd een tijd lang niets uitgegeven. Tot onder meer Philip Larkin haar de meest onderschatte romanauteur noemde van de twintigste eeuw, en er een bescheiden herwaardering volgde van haar werk. Toen verschenen ook twee romans, die eerder door uitgevers afgewezen waren. A Quartet in Autumn, en dit boek: The Sweet Dove Died.

Deze boeken zijn aanzienlijk minder humoristisch dan de zes romans die in de jaren vijftig verschenen. Wat ze waarschijnlijk ook minder goed houdbaar maakt.

The Sweet Dove Died is een precieus boek. Een betere omschrijving kan ik zo niet verzinnen. Het beschrijft de wereld van Leonora: een vrouw op leeftijd die weinig meer in haar leven te doen heeft dan verrukkelijke dingen verzamelen, en zelf ook verrukkelijk te zijn; zodat ze zich kan laten bewonderen. Leonora raakt bevriend met de antiquair Humphrey, die wel iets in haar ziet. Maar zij voelt meer voor zijn neef, James, die bij hem werkt als voluntair. Zelfs is ze bereid een huisgenoot de huur op te zeggen, om James dichter bij haar te lokken. Alleen blijkt James na de verhuizing biseksueel, en valt hij voor Ned; een oplichterstype van Amerikaanse komaf.

Enfin, dan heeft dit boek nog een slot ook, en komen er nog wel meer personages in voor. Maar het gaat Pym vooral om hoe al deze mensen met elkaar omgaan. En wat ze daarbij, geremd door hun stand en Engelse opvoeding, niet zeggen.

Ik merkte bij het lezen op veel meer te letten op wat de schrijfster deed, dan in het verhaal te verdwijnen. Dat is nooit een goed teken.

Barbara Pym, The Sweet Dove Died
208 pagina’s
MacMillan, 1978