Under the Sun ~ Bruce Chatwin
Een constante in dit brievenboek wordt op een gegeven moment dat Bruce Chatwin zo veel telefoneerde. Steeds moest hij achteraf belkosten bijbetalen als hij een tijdje ergens verbleven had.
Dat lijkt me dus al een duidelijke relativering van hoe veel Under the Sun waard is. De lezer krijgt wel iets uit dat leven van Bruce Chatwin. Maar alle informatie uit die telefoongesprekken is bijvoorbeeld voor altijd verdwenen. Evenmin wordt duidelijk met wie hij belde.
Bovendien werd deze verzameling mede samengesteld door de weduwe Chatwin — met wie Bruce Chatwin al in de jaren zeventig gebroken zou hebben, ware zij niet katholiek geweest en daarmee principieel tegen een scheiding.
Schrijversweduwen overdrijven zelden eens niet in de bescherming van wijlen hun man’s reputatie.
Waarom dan toch dit brievenboek gelezen? Ik hoopte op wat ontvangstgeschiedenis, over die vijf hoofdboeken van Chatwin. Desnoods wat fait divers over deze uitgaven. En ook was een vraag wanneer het einde zich aankondigde.
Er is inmiddels een biografie over Chatwin — van Nicholas Shakespeare, die andere samensteller van dit brievenboek — en die was ik nu net niet van plan te lezen. Mijn bezwaren tegen het genre blijven te groot. Liever lees ik een auteur in eigen woorden om mijn beeld aan te vullen — zelfs als die woorden nooit voor publicatie waren bedoeld.
Dus nam ik op de koop toe weinig te weten te komen over dat huwelijk — werd dat daadwerkelijk nooit geconsumeerd, zoals de roddel wil?
Een teleurstelling was wel dat ook de homosexualiteit, en daarmee de mannenvriendschappen, buiten de verzameling lijkt te zijn gehouden. Dat Chatwin ineens HIV-positief was, en daarna AIDS kreeg, is in 1986 een onverwacht gegeven. In de brieven die hij toen vanuit het ziekenhuis verstuurde, staat de ooit zo wijdverbreide leugen dat hij in China een onbekende schimmel aan het beenmerg heeft opgelopen.
Later, in 1988, uit Chatwin zich in een ingezonden brief aan de London Review of Books over de onzin die in de media telkens over AIDS geschreven wordt. Dat zal toen wellicht een onverwachte ‘coming out’ zijn geweest.
De brievenverzameling is het meest informatief over het debuut In Patagonia. Al is over The Songlines te zeggen dat Chatwin oorspronkelijk met een boek over nomaden zou debuteren, in 1971 al, en die titel door de lange draagtijd ruim anderhalf decennium lang weleens in de correspondentie terugkeert.
Zo geeft hij alleen over In Patagonia in een brief puntsgewijs aan wat zijn bedoelingen waren geweest met de uitgave:
- Het boek biedt zowel het verslag van een echte reis als een symbolische;
- die zuidpunt van Zuid-Amerika was het laatste punt dat de mensheid lopend bereikte;
- mensen hadden allerlei redenen om naar die uithoek te trekken; hij wilde er zo veel als kon benoemen;
- bovendien kreeg Patagonië ook de culturele betekenis het uiteinde te zijn van de wereld — en daar werd ook ruim aandacht aan gegeven.
Al geldt ook: wat over de andere boeken geschreven wordt, is zelden te begrijpen zonder daar de inhoud van te kennen. Ik heb deze boeken te lang geleden gelezen om ze nog in detail paraat te hebben.
De brievenverzameling werd nog onverwacht pijnlijk in het laatste hoofdstuk. Toen Chatwin door zijn ziekten en de behandelingen ietwat gek was geworden, en door zijn plotselinge rijkdom zich ook ineens van alles kan veroorloven. De grootheidswaanzin roert zich dan.
Tot de vele raadsels die blijven, hoort bijvoorbeeld de vraag waarom Chatwin zich uiteindelijk tot de Grieks-orthodoxe kerk bekeerde — wat zijn vrienden nog met een volkomen onbegrijpelijke uitvaartdienst opzadelde na zijn overlijden. Men kende de rituelen niet.
Tegelijk was Chatwin toen al geen onderwerp van gesprek meer, omdat net die dag de Fatwa tegen Salman Rushdie werd uitgesproken; en iedereen het voortaan daar over had.
RSS feeds