it is dochs oars, sûnt 2001

The Thousand Autumns of Jacob de Zoet
David Mitchell

Het boek waar ik me de komende vijf weken zoet mee houd, is een historische roman van de Britse auteur David Mitchell.

Over The Thousand Autumns of Jacob de Zoet weet ik niets. Al is me wel de periode bekend waarin het boek zich afspeelt — de tijd dat alleen Nederlanders contact mochten hebben met Japan, via een basis op het schiereilandje Decima. Rudy Kousbroek heeft daar onder meer uitgebreid over geschreven. En hij was niet de enige die ik daar over las.

Over David Mitchell weet ik al evenmin bijzonder veel. Behalve dan dat er nog twee andere boeken van hem in de kast staan. Eén gekregen, de ander heel goedkoop gekocht om het kaft. En dat het nodig tijd wordt dat ik me eens in zijn werk verdiep.

Al is de voornaamste vraag nu eenvoudigweg of ik me over mijn gebruikelijke weerzin voor historische romans kan zetten. Met hun altijd veel te moderne mensen. Met hun vanuit de eenentwintigste eeuw ingekleurde verleden.

[ lees al mijn ideeën bij The Thousand Autumns of Jacob de Zoet hier ]

The Thousand Autumns of Jacob de Zoet | 1 t/m 100
David Mitchell

Mitchell begint zijn roman met een erg moeizame geboorte. Waarbij het leven van de Japanse moeder slechts gered kan worden door het levensloze kind te verwijderen, via een van de Hollanders geleerde techniek.

Mij viel daarbij op dat zulke geboortescènes blijkbaar het cliché zijn, in boeken waarin bakers of vroedvrouwen een belangrijke rol spelen. Tineke de Jager – van der Zee vertelt, in een veel slechter boek, precies zo’n zelfde verhaal.

Voor de rest heb ik nog geen oordeel over de eerste honderd pagina’s van dit boek. Ik heb nog niet meer gezien dan een opening waarin wat zaken worden uitgezet, zoals een schaakspel ook altijd begint door wat stukken bekende posities te laten innemen.

De hoofdpersoon kreeg wat contouren. Zijn komst naar Decima/Desima/Deshima/Dejima heeft voor de lezer als nuttig gegeven dat hij met alles moet kennismaken daar — maar ook dat is een bekende schrijverstruc.

David Mitchell is daarbij wel slim om het boek in het jaar 1799 te situeren. Als de Fransen inmiddels het bewind in Nederland hebben overgenomen. En de kleine handelspost bij Nagasaki uiteindelijk de enige plek in de wereld zal zijn die nog echt Nederlands is.

Zijn de heren daar wel zo slim om de Japanners niets over de politieke ontwikkelingen te vertellen in Europa.

[ lees al mijn ideeën bij The Thousand Autumns of Jacob de Zoet hier ]

The Thousand Autumns of Jacob de Zoet | 101 t/m 198
David Mitchell

Na het eerste boekdeel van deze roman te hebben gelezen, is er werkelijk niet meer dan een inleiding afgerond.

Er is me inmiddels iets meer duidelijk geworden over het personage Jacob de Zoet. Zoals dat hij naar de Oost trok om geld te verdienen, en daartoe in Zeeland zijn verloofde Anna achterliet.

Duidelijk is helemaal dat zo’n buitenlandse kolonie in een vreemd land een claustrofobische setting biedt. Waar alleen al drama ontstaat doordat de mannen erg op elkaars lip zitten. Blijken sommigen ook nog de compagnie op te lichten die hen heeft uitgezonden.

Speelt er ook nog een liefdeslijntje door alles heen, vanwege Jacob’s interesse in een Japanse studente medicijnen.

Is er die historische context, zoals de Japanse cultuur, of het gegeven dat Nagasaki vol zat met Japanners die via Nederlandse boeken wetenschappelijke kennis opdeden van allerlei aard. Omdat dit hun enige lijntje naar de wereld buiten het land was.

Maar waar David Mitchell heen wil met deze roman? Het is me nog altijd een raadsel.

[ lees al mijn ideeën bij The Thousand Autumns of Jacob de Zoet hier ]

The Thousand Autumns of Jacob de Zoet | 199 t/m 308
David Mitchell

Het tweede boekdeel van de roman brengt een zwenking in het perspectief. Ineens is niet Jacob de Zoet het belangrijkste personage, maar de jonge Japanse vrouw waar hij ongetwijfeld nog iets mee krijgen gaat, later in het boek.

Punt is namelijk dat zij weg moest uit Nagasaki, dus uit de buurt van De Zoet. Haar vader stierf. De schulden die hij had gemaakt werden betaald door een ander. En als zoenoffer moest de dochter daarom non worden. Waarbij ze twintig jaar uit het zicht zou verdwijnen.

Ook de derde week de ik aan het boek besteedde, bracht nog niet veel aan verhaal. Beschrijvingen genoeg, en kleine verhalende scènes ook, waardoor de lezer zich een beeld kan vormen van de zeden en gewoonten in Japan, eind achttiende eeuw. Maar wat ik las, was allemaal nog als het opzetten van een doek, met achtergrondkleuren, waarop de uiteindelijke schildering hoogstens met hulplijnen staat aangegeven.

[ lees al mijn ideeën bij The Thousand Autumns of Jacob de Zoet hier ]

The Thousand Autumns of Jacob de Zoet | 309 t/m 425
David Mitchell

En weer zwenkt het vertellersperspectief, als in het derde boekdeel ineens een Engels oorlogsschip van belang wordt in het verhaal. Eén week heb ik nog om te ontdekken hoe Mitchell de eindjes aan elkaar heeft gevlochten in deze roman. En die afronding kan maar beter goed zijn. Want op 80% van het boek vond ik te veel van wat ik las hoogstens vulling.

Natuurlijk hoop ik dat hij van De Zoet haar met de brandwonde in het gezicht nog krijgt. Maar gezien het relatief trage tijdsverloop van de roman tot nu toe, lukt het me niet om verder iets te voorspellen over het einde.

Dus is het hopen dat er nog iets uit de hoge hoed getoverd wordt, dat het hele karakter van het boek in éen keer verandert. Waardoor ik bewonderend moet toegeven dat alles er wel in zat, maar ik te verblind was om het te zien.

[ lees al mijn ideeën bij The Thousand Autumns of Jacob de Zoet hier ]

The Thousand Autumns of Jacob de Zoet | 426 t/m 546
David Mitchell

Deze roman zit effectief in elkaar. David Mitchell rondt op het laatst van het eigenlijke verhaal handig verschillende verhaallijnen af. Waarop een soort epiloog volgt.

Zijn hoofdpersoon zou namelijk nog een tijd in Japan blijven. Er is dan ineens ook sprake van een zoon. Dus zou er eveneens een moeder moeten zijn, of een bedpartner, maar daarover gaat het niet.

Uiteindelijk reist De Zoet ook weer terug naar Zeeland, om daar te rentenieren.

Tegelijk liet al dit me volkomen onverschillig. Ik kon namelijk te goed zien wat David Mitchell gedaan heeft. Hoe hij naar willekeur wat elementen uit de geschiedenis heeft geplukt die hem goed uitkwamen voor zijn verhaal, om daar dan een boek van te kleien.

Dat opent alleen een heel andere discussie. Die niet over de merites van het boek gaat. Maar hoe ver een schrijver mag gaan om zijn eigen geschiedenis te verzinnen, als er al een geschiedenis ligt, die mensen kunnen kennen?

In Nederland hebben onder meer Rudy Kousbroek en Jeroen Brouwers daarover gepolemiseerd. Omdat de laatste in een roman een Jappenkamp ineens had voorzien van wachttorens — naar een verkeerde analogie met de Nazi-concentratiekampen.

En goed, als het compromis dan is dat je de werkelijkheid niet al te zeer geweld aan mag doen — om je geloofwaardigheid niet te verliezen bij lezers met kennis van zaken — als het compromis is dat je wel de personages mag verzinnen die in een waarachtige wereld functioneren. Mag je dan als schrijver ook mensen weglaten die toch wel degelijk echt hebben bestaan?

Boeklogje volgt volgende week.

[ lees al mijn ideeën bij The Thousand Autumns of Jacob de Zoet hier ]

The Thousand Autumns of Jacob de Zoet | uiteindelijk
David Mitchell

[…] mij stoorde dat Mitchell in het boek de echte geschiedenis vervalste, door mensen weg te laten die er toen aanwezig waren, en daar anderen voor in de plaats te zetten; waarover hij alles zeggen kon, omdat hij ze bedacht heeft. Misschien komt deze ergernis omdat er maar zo weinig Nederlanders op Deshima woonden, dat er moeilijk iemand bij te zetten is. Misschien stoorde mij zijn ingreep enkel omdat ik de geschiedenis van die Nederlanders in Japan een beetje kende. En zag hoe hij daaruit de elementen gebruikte die leuk zijn verhaal kleurden. Maar verder niet.

Hadden er honderd mensen of meer op Deshima gewoond, had me de vervalsing waarschijnlijk minder gestoord. Nu was het toch of ik een geschiedenis van de eerste reis naar de maan las, waarin de astronauten ineens andere namen hadden gekregen, en voor de spanning van het boek bekende gebeurtenissen uit heel andere ruimtereizen waren toegevoegd. […]

boeklog 18 xi 2011

[ lees al mijn ideeën bij The Thousand Autumns of Jacob de Zoet hier ]

De hofreis naar de shōgun van Japan
bezorgd door F.R. Effert

[…] Cock Blomhoff kwam pas in 1809 op Deshima — wat tien jaar later is dan de denkbeeldige Jacob de Zoet uit de roman. Toch zijn gebeurtenissen uit het leven van de historische figuur verwerkt tot belevenissen van het romanpersonage.

Om mijn kennis over deze periode weer wat op te halen, las ik dit boek. De hofreis naar de shōgun van Japan. Dat vooral uit illustraties bleek te bestaan. Wat niet vervelend was, omdat David Mitchell’s roman die nu net ontbeerde; terwijl ik me wel voorstellingen had gemaakt van zaken. […]

boeklog 19 xi 2011

 
 
[ lees al mijn ideeën bij The Thousand Autumns of Jacob de Zoet hier ]