Bestverkochte boek ooit* ~ Sanne Blauw
Van Darrell Huff was me bekend dat hij ooit een bestseller scoorde met een boek dat waarschuwde tegen de leugens die er zijn te vertellen met getallen. Want die uitgave is ooit geboeklogd. Wist ik ook van hem dat hij zijn overtuigingskracht nog eens ernstig misbruikt heeft?
Huff koos partij indertijd voor de tabakslobby, waarvan hij ook geld kreeg om nog eens een boek te schrijven, en legde het Amerikaanse Congress uit dat al die onderzoeken waaruit een verband zou blijken tussen roken en kanker stelliger leken dan ze ooit konden zijn.
Ofwel, hij misbruikte het gegeven dat wetenschappers altijd werken met hypothesen, en ruimte moeten laten voor een mogelijk andere, betere, nog onbekende verklaring — 100% zeker is niets — om zo een industrie in staat te stellen nog decennia langer mensen verslaafd te maken aan een genotsmiddel dat hen voortijdig zou kunnen doden. Zo leerde ik van Sanne Blauw.
Dezelfde tactiek om vooral twijfel te zaaien over wetenschappelijk onderzoek, die in de jaren vijftig dus al bedacht werd door de tabakslobby, is sindsdien onder meer overgenomen door de olie-industrie. Deze wist sinds de jaren zeventig al van de effecten van het opjubelen van de fossiele brandstoffen voor het klimaat, en verkoos het om enkel de belangen van de aandeelhouders te blijven dienen. En slaagt er nog altijd in om alle onderzoeksuitkomsten die verwijzen naar de opwarming van de aarde te bagatelliseren, door er twijfel over te zaaien.
Geen boek over cijfers, en hoe deze misbruikt kunnen worden, kan zonder afschrikwekkende voorbeelden. En door bovenstaande voorbeelden valt ineens op dat de leugens inmiddels wel heel groot kunnen worden, zonder dat er meteen consensus over komt dat er gelogen is.
Nu goed, er zijn inmiddels ook nogal wat mensen die menen te moeten ontkennen dat in de Holocaust systematisch zes miljoen joden zijn vermoord. Het zijn vreemde tijden.
Goed aan Het bestverkochte boek ooit* van Sanne Blauw werd daarom alleen al dat zij in haar verhaal rekening mee houdt met wat zoal onze kijk op cijfers kan beïnvloeden. Zelfs als er enige kennis bestaat over statistiek — zoals bij haar, die econometrist van opleiding is.
Bij haar brak het inzicht door dat getallen soms helemaal geen recht doen aan de realiteit toen ze tijdens een onderzoek het leven van een arme marktkoopvrouw in cijfers moest uitdrukken die netjes pasten in het door haar achter het bureau bedachte model. Dat kon alleen helemaal niet.
Niettemin bestaat er overal een sterke neiging om de werkelijkheid te willen versimpelen tot éen getal. Of dat dan Bruto Binnenlands Product heet, of intelligentiequotiënt, of kredietwaardigheid, of onze SyRI-score. Waarbij er te makkelijk aan wordt voorbijgaan dat zo’n cijfer hoogstens een indicatie is, maar dat daar hoogst dubieuze, want nogal politieke keuzes aan ten grondslag kunnen liggen.
Het bestverkochte boek ooit* is enerzijds goed vergelijkbaar met Darrell Huff’s eerder genoemde klassieke werk, How to Lie with Statistics. Beide laten zien hoe makkelijk getallen verkeerd gebruikt kunnen worden. Niet alleen berekenend, in een vorm van misbruik. Ook omdat bijvoorbeeld nieuwsmedia altijd haast hebben, en graag scoren met een lekkere kop. Om nog te zwijgen over het nare feit dat zo weinig politici enige exacte scholing hebben gehad; en daar nooit op worden afgerekend.
Sanne Blauw doet éen ding beter dan Darrell Huff, en dat is tonen hoe gevaarlijk het kan zijn als getallen heilig worden gemaakt. Want dan krijg je van die puur racistische discussies, die toch telkens weer oplaaien; zoals die over het idee dat het IQ van de ene bevolkingsgroep stelselmatig hoger is dan dat van een andere groep.
Politici genoeg, in ons parlement zelfs, die zeker weten dat dit zo is. Die zulke onzin zelfs gewoon in TV-programma’s mogen spuien zonder daar enige kritiek of weerwerk op te krijgen.
Terwijl het intelligentiequotiënt helemaal niet bestaat; omdat er geen test te bedenken is waarin de opvattingen van de makers niet stilzwijgend is verankerd; en de cultuur van hun groep niet wordt bevoordeeld.
En testen en hun resultaten gebruiken voor doelen waar die testen nooit zijn ontwikkeld, is op zich al een misdaad tegen het gezonde verstand.
RSS feeds