Denying History ~ Michael Shermer & Alex Grobman

De Poolse regering heeft het deze zomer strafbaar gemaakt om naar Auschwitz te verwijzen als ‘dat Poolse vernietigingskamp’. Drie jaar gevangenis levert dit op, als het tegenzit. Want de Nazi-bezetting was een ander tijdperk. Daar was Polen niet verantwoordelijk voor.

Ondertussen leefden er 3,2 miljoen Joden in Polen voor de Duitsers en de Russen binnenvielen. En na de oorlog waren dat er 3 miljoen minder. En nu de huidige Poolse regering een grens stelt aan de vrijheid om het daarover te hebben, laden deze autoriteiten toch ook de verdenking op zich dat aspect van het verleden te willen verdoezelen.

Niet dat er overigens éen overheid vrij is van geschiedvervalsing.

En waarom lees ik nooit ergens iets inhoudelijks in de massamedia over de oorlog in het Midden-Oosten waarin de onzen vechten?

De werkelijkheid blijft ingewikkeld, en de historische werkelijkheid is dat al helemaal. Komt daar tegenwoordig nog bij dat iedereen voor zichzelf een echokamer kan creëren online; waarin gelijkgestemden elkaar dan kunnen vinden in hun gedeelde onbegrip. Niet eerder waren er zoveel samenzweringstheorieën in omloop, niet eerder verspreiden deze zich ook zo gemakkelijk. Zelfs al is de informatie om al deze onzin te weerleggen ook ruimer voorhanden dan ooit.

Eén van de kandidaten in de Amerikaanse presidentsverkiezingen is zelfs een ‘birther’ — die voerde nog campagne indertijd om aan te tonen dat Barack Obama geen echte Amerikaan is.

En dan is het mij net te simpel om Donald Trump structurele domheid aan te wrijven, of blind racisme. Want diens drang om anderen van zijn standpunten te overtuigen gaat zo veel verder dan alleen dat. En waar komt al die geldingsdrang dan weg?

Mede daarom las ik Denying History van de geschiedkundige Alex Grobman en de professioneel scepticus Michael Shermer. Dat boek gaat grotendeels over de éen der merkwaardigste aller samenzweringstheorieën, het idee dat de Holocaust nooit heeft plaatsgehad. Omdat het bijvoorbeeld onbestaanbaar zou zijn dat éen land ooit systematisch zes miljoen Joden vermoord heeft.

Deels werd dit boek daarmee een inleiding in de geschiedtheorie; een uitleg over hoe historici te werk gaan, zoals welke bewijzen deze hebben om hun theorieën te staven.

Deels ook biedt het boek profielen van dan prominente Holocaust-ontkenners. Daarbij wordt dan onder meer David Irving behandeld — en dat is iemand die in Europa nog steeds voor opschudding zorgt met zijn ideeën. Telkens weer worden publieke optredens van hem afgezegd, of zelfs verboden.

Want dit boek gaat vanzelfsprekend ook over de vrijheid van meningsuiting, en het gegeven dat die in landen als de VS heel wat groter is dan elders.

Ook al omdat overal autoriteiten met een gevoelig verleden kampen. Polen is lang het enige land niet dat straffen oplegt aan foutief geacht interpretaties. In Turkije is het strafbaar om de genocide op de Armeniërs begin twintigste eeuw een volkerenmoord te noemen. Japan heeft in de Tweede Wereldoorlog onbehoorlijk huisgehouden in China — wat tot negentien miljoen slachtoffers zou hebben geleid — en waarover buitenlanders geen toespelingen hebben te maken.

Aan Denying History was voor mij het nuttigst dat de auteurs me op de voorbeelden wezen van zoveel landen meer die liefst hun geschiedenis herschrijven. Zelfs al was deze kennis niet helemaal nieuw.

Want, al is Michael Shermer weleens een TV-debat aangegaan met een Holocaust-ontkenner, dichter bij deze mensen ben ik toch niet gekomen door diens boek. Konden de auteurs nog zo nauwgezet puntje voor puntje hebben weerlegd waar de Holocaust-ontkenners altijd mee schermen. Hebben ze nog zo helder de discussietechnieken ontleed waarmee deze mensen toch wel degelijk indruk kunnen maken op een ongeïnformeerd publiek.

Ik heb nog altijd geen idee wat hen dan zo stellig maakt in hun overtuiging dat die breeduit gedeeld moet worden. En Shermer past me iets te makkelijk het schema op ze toe dat ook voor zo veel religieuzen geldt; dat hun overtuiging een rotsvast geloof is. Plus dat wie andere ideeën is toegedaan al gauw een vijand wordt.

Wonderlijk toch, dat de beweegredenen van overheden en autoriteiten beter te begrijpen zijn dan die van enkele fanatieke individuen.

Michael Shermer & Alex Grobman, Denying History
Who Says the Holocaust Never Happened and Why They Say It
312 pagina’s
University of California Press, 2000

[x]opgenomen in het dossier: Japan, Trump. Donald