Gevaarlijke vaagtaal ~ Arjen Ligtvoet & Cathelijne de Busser
‘Vaagtaal is gevaarlijk en grijpt woest om zich heen’. Dit stellen Arjen Ligtvoet en Cathelijne de Busser in een pdf-uitgave van twee interviews die ook op hun weblog staan.
Vaagtaal is hun neologisme voor wat anderen, zoals journalisten, doorgaans dunspraak noemen:
Dunspraak is het gebruiken van bekende woorden en begrippen zonder er iets reëels of betekenisvols mee aan te duiden. [30]
Orwell muntte dan weer het begrip ‘Newspeak’ in 1984, en zo zullen er nog wel meer benamingen zijn voor taal die niet allereerst wordt ingezet om te communiceren.
Ligtvoet en De Busser geven in hun inleidende essay onder meer deze definitie:
Vaagtaal komt overal voor en heeft vele varianten. Zo lijden ambtenaren aan oubollige ambtenaritis, leggen beleidsmakers met beleidsbabbels een zachte wollen deken over snoeiharde maatregelen en spreken managers een semi-Engelse vorm van vaagtaal die managementspeak heet. [5]
Ik zou deze soorten taalgebruik eerder schimmel noemen, die bijna ongemerkt ineens alles overwoekerd hebben, dan een woest om zich heen grijpend verschijnsel. Kankers, desnoods; omdat daar de stille woeker ook al in zit.
Tegelijk is dunspraak of vaagtaal ook een fenomeen dat soms nut kan hebben.
Als ik als journalist een interview uitwerkte met iemand die ik mocht, werd al zijn jargon herschreven tot begrijpelijke spreektaal. Had het vraaggesprek me alleen irritatie opgeleverd, dan liet ik alle gelul zo letterlijk mogelijk staan. Wetende dat de goede lezer zo direct zou zien met een blaaskaak van doen te hebben, met niets meer dan lege praatjes in de aanbieding.
In deze elektronische uitgave staat een interview met de oud-politicus Frits Bolkestein, die zich opeens de luxe veroorlooft met enig afstand naar zijn vorige bezigheden te kijken. Al heeft hij eerder wel het neologisme ‘Binnenhofbargoens’ bedacht, voor de wollige ontaal in die politiek Den Haag voor Nederlands moet doorgaan.
Als je in de Nederlandse politiek stante pede komt met een heldere analyse en een oplossing, zou je gek genoeg die oplossing wel eens sterk kunnen vertragen. Politici denken dan dat er te weinig geworsteld en gediscussieerd is. De oplossing is te eenvoudig, en dus verdacht. [13]
In Nederland is het onnozel om duidelijke standpunten in te nemen, aldus Bolkestein; daarmee illustrerend wat hier op boeklog al te vaak in de orde kwam. In politiek Nederland is een ja nooit een ja; maar op zijn best een opening tot onderhandelen.
Bolkestein moppert verder nog wat over onze decadentie, of die van Europa, en pleit daarbij, zoals te verwachten viel, voor een nieuwe elite. Al zal hij waarschijnlijk eerder een echte elite bedoelen.
De andere gesprekspartner voor de auteurs van deze uitgave was Charles den Tex. Deze is vooral bekend als thrillerschrijver. Maar hij schreef ooit ook een boek over adviestaal, getiteld Van Aai-instrument tot zwaluwstaarten. Dat was mede een afrekening met de tijd dat hij als adviseur aan de kost kwam.
Den Tex weet onder meer duidelijk te maken dat de strijd tegen zulk taalmisbruik een vrijwel hopeloze opgave zal zijn:
In jullie boek ‘Vaagtaal’doen jullie de oproep om mee te vechten tegen vaagtaal. Te laat! Iedereen beschouwt deze taal al als volstrekt normaal. Vaagtaal en adviesbeeldspraak zijn voor de meeste mensen tastbare werkelijkheid. Door deze manier van spreken aan te vallen, val je mensen persoonlijk aan. De meesten zullen dat niet accepteren en hoeven het ook niet te accepteren. Kijk maar hoe managers zichzelf onmisbaar hebben gemaakt en zich afschermen met bonussen, optieregelingen en lucratieve winstuitkeringen. [22]
Enfin. Door publicaties als deze, hoe bescheiden ook, besef ik onder meer dat mijn boeklog ook een wapen is tegen alle wanstaltig taalgebruik, en het daarmee gepaarde slordige denken.
Al richt mijn strijd zich dan eerder nog tegen alle imponeergebazel. Vaagtaal is er in nog veel meer soorten dan Ligtvoet en De Busser in kort bestek hebben kunnen aangeven. En erger nog is de manipulatie die met een mist aan ontaal bedekt wordt, of de drang naar macht.
RSS feeds