Is alles geoorloofd als God niet bestaat? ~ A. van Dantzig

Er zijn boeken die ik eeuwig kan blijven lezen. Maar er zijn ook boeken waar ik zo lang over doe, dat op het eind het begin me al niet meer bijstaat. Dit was er zo éen van die laatste soort. Een moeizamerd.

Een teleurstelling.

Op zich lag dat misschien nog niet eens aan de gebundelde artikelen erin. Het was weer eens vooral het gebrek aan eindredactie dat me mateloos stoorde. Had ik net het ene gelegenheidsstuk gelezen van de vorig jaar overleden psychiater Van Dantzig, stond in het volgende weer veel van hetzelfde. Kon ik het beter wegleggen.

Maar wie moest hij dan herhalen?

Het kan zijn dat veel van artikelen en speeches in deze bundel voor een algemener publiek geschreven zijn dan ik inmiddels ben nu. Nogal wat van de constateringen die Van Dantzig in dit boek doet, komen mij namelijk zo gratuit voor.

Er wordt in stilte veel geleden.

Ieder mens is interessant.

Maar dit boek stond zo in contrast met het beeld dat ik me van de auteur had gevormd. De wijsheid ontbrak die hij in interviews wel had. En ter compensatie was er verder zo weinig.

Dat ik aan het eind alweer vergeten was waar de beginstukken over gingen, komt in elk geval omdat er voor mij niets nieuws of memorabels in stond. Niets dat nu eens zo verrassend verwoord was dat ik er plots door verrijkt werd.

Ik bedoel, wijsheid hoeft me echt niet cadeau te worden gedaan. Maar een leesinspanning moet ook niet helemaal niets opleveren.

A. van Dantzig, Is alles geoorloofd als God niet bestaat?
Over geestelijke gezondheidszorg en maatschappij
211 pagina’s
Uitgeverij Boom © 1995

Psychotherapie — Een vak apart ~ A. van Dantzig

Is het mogelijk om volkomen neutraal aan een boek te beginnen?

Ik vrees van niet. Al helemaal niet meer sinds me gebleken is dat het niets over de kwaliteit zegt dat een boek is uitgegeven.

Vorig jaar las ik een bundel opstellen van de psychiater Van Dantzig die me niet meevielen. Maar ik had de man dan ook alleen horen praten, en nooit eerder iets van hem gelezen.

Toen was er dit boek nog, tegelijk aangeschaft met dat andere. En van de weeromstuit viel deze bundel opstellen me mee; waarschijnlijk door het echec met de vorige.

Punt is wel dat Van Dantzig meer laat zien in dit boek. Weliswaar gaat het weer over zijn vakgebied — en zijn speciale aanpak daarin. Met die zo veel bepalende erfenis van Freud daarin. Maar het houdt niet op bij het bespreken van hoe mensen beter gemaakt kunnen worden, of de moeilijkheden die bij een behandeling kunnen optreden. Het gaat ook over hoe een samenleving aankijkt tegen geestelijke problemen.

Het interessantst in deze bundel is het tweegesprek tussen Abram de Swaan en Van Dantzig, over de vraag of er iets bestaat als een behoefte aan psychotherapie.

VD — Zou je wel bereid zijn om te spreken van een behoefte tot vermindering van lijden?
AdS — Nee, ik denk dat dat allemaal zinloze termen zijn. Ik denk dat je nergens komt met het woord ‘behoefte’. Want de suggestie van dat woord is eigenlijk steeds dat er in mensen iets is, een min of meer onveranderlijk gegeven, waarop in alle culturen een antwoord gegeven moet worden. Zoiets kun je wel zeggen over honger, maar niet over psychotherapie. […]

A. van Dantzig, Psychotherapie — Een vak apart
Opstellen over mogelijkheden en
grenzen van psychotherapie
200 pagina’s
Boom, 1999