Cost of Living ~ Mavis Gallant

Als Mavis Gallant goed is, is ze heel goed. Maar slaat er geen vonk over dan hebben haar verhalen ook werkelijk helemaal niets wat het aardig maakt om ze te blijven lezen. Dan betaalt haar neiging om alles tot de essentie te beperken zich ineens met rente tegen haar uit.

The Cost of Living is de tweede bloemlezing die ik las uit het oeuvre van de Canadese schrijfster. En de onderwerpen in deze verzamelbundel waren niet anders dan in haar Selected Stories. Opnieuw zijn de meeste personages ontheemd. Weer zijn het vaak mensen die in een land verkeren dat niet hun geboorteland is.

Grootste verschil tussen beide boeken is dat The Cost of Living vrijwel alleen vroeg werk bevat, uit de jaren vijftig en zestig. Terwijl Gallant steeds beter ging schrijven, naarmate ze ouder werd.

Tenminste, zo komt het op mij over.

In de latere verhalen is er namelijk altijd iets meer dan alleen de verwikkelingen tussen de personages — de problemen vooral die mensen krijgen als ze gedwongen zijn om met elkaar te gaan.

De vroege vertellingen hangen vaak op éen twee treffende scènes.

Mooiste verhaal uit deze bundel vond ik dan weer ‘Willi’. Dat gaat over een Duitser die in de oorlog bij de bezettingsmacht in Parijs was geleverd. En die zo veel jaar later technisch advies geeft bij de films die over deze periode worden gemaakt.

En waarschijnlijk ontstond de voorkeur voor dit verhaal omdat Gallant zich daarin eens niet volgens de gekende patronen bewoog.

Nu zijn bloemlezingen op hun best introducties tot het werk van een schrijver. En wellicht kan ik de verhalen van Mavis Gallant nog altijd niet op hun merites beoordelen, omdat ik ze nooit las in de bundel waarmee ze oorspronkelijk in de wereld werden gebracht.

Maar mocht ik nog eens zo’n oerbundel lezen, dan moet dat dus waarschijnlijk een laat werk zijn.

Mavis Gallant, The Cost of Living
Introduction by Jhumpa Lahiri
340 pagina’s
Bloomsbury 2010, oorspronkelijk 2009

Dance of the Happy Shades ~ Alice Munro

Tegenwoordig worden de namen Mavis Gallant en Alice Munro gauw eens samen genoemd, zo valt me op. Want het zijn twee goede verhalenschrijvers, vrouwen, geboren voor de oorlog, en beide komen ook nog eens uit Canada.

Toch lijkt het werk van Gallant niet op dat van Munro. En als ik in éen zin zou moeten zeggen waarom, dan is het om Mavis Gallant zo veel meer afstand lijkt te houden tot haar personages dan Alice Munro; en daarmee ook tot de lezer.

Dat viel helemaal op nu ik dezer weken vroege verhalen van beide schrijvers heb gelezen, en daarbij onwillekeurig moest vergelijken.

Beide auteurs schrijven tegenwoordig anders dan ze in de jaren vijftig en zestig deden. Toch waren ze ook toen al onmiskenbaar zichzelf.

Dance of the Happy Shades staat vol met kleine gebeurtenissen — de meeste geven éen tekenend moment weer uit het leven een jonge hoofdpersoon, woonachtig in een plattelandsomgeving, ergens in Canada. Waarbij Alice Munro op zijn minst geïnspireerd lijkt te zijn door haar eigen autobiografie.

Munro daarmee warm noemen, en Gallant koud is een te scherpe tegenstelling aangeven tussen beiden. Als ik dan toch een overeenkomst tussen beide moet noemen: ze schrijven vaak over schaamte, en hoe hun personages daarmee omgaan. Dus lijkt me ook hun empathie van eenzelfde aard.

Tegelijk kan ik niet ontkennen de verhalen van Alice Munro altijd te kunnen lezen. En dat Gallant weleens na een pagina of wat weer weg te leggen, gewoon omdat er niets binnenkomt.

Inmiddels biedt Munro meer aan verhaal in haar boeken dan ze in de tijd van Dance of the Happy Shades al kon. Worden dramatische wendingen in een leven zelfs wel een nonchalant genegeerd, opdat de lezer die zelf maar bedenkt. Technisch gesproken zijn deze verhalen zelfs aan de simpele kant. Vertellingen rechtuit, zonder vooruit- of terugblik daarin.

En toch.

Fijn aan deze vroege bundel is alleen al dat de personages in de verhalen jonge mensen zijn, wat ze iets krachtigs geeft; omdat er automatisch dat gegeven ligt dat het allemaal nog goed zal komen. Later. Ooit.

Alice Munro, Dance of the Happy Shades
and other Stories
224 pagina’s
Vintage 2000, oorspronkelijk 1968

Selected Stories of ~ Mavis Gallant

Niet alleen is dit een turf van een boek, ik heb het ook voor een groot deel twee maal gelezen. Bovendien gebood de auteur — en niet ten onrechte — dat elk verhaal op zich zou moeten staan. Het voorwoord verbiedt het om meer dan éen per dag te lezen. Dit verklaart dat ik al vanaf november vrijwel elke dag in deze bundel las, maar dat deze toch nu pas uit is.

De Canadese schrijfster Mavis Gallant schijnt vooral een writer’s writer te zijn. An acquired taste. En wat mij betreft klopt dit ook wel.

Deze verzameling verhalen leerde mij namelijk pas tijdens het lezen hoe ze gelezen moesten worden. Dit komt omdat Gallant zo veel meer verzwijgt dan vertelt. Ook haar toon vroeg om gewenning. Ze lijkt vaak afstandelijker dan ze wel is; haar ironie is intelligent, maar verbergt een grote empathie en betrokkenheid.

De verhalen van Gallant gaan niet zelden over ontheemden, in al hun verwarring. Al zijn dat dan wel vaak vrijwillige ballingen, uit de gegoede kringen. Dit geeft de schrijfster nogal wat mogelijkheden tot een subtiel sociaal commentaar. Haar personages hebben zich maar aan te passen aan zeden die vaak niet de hunne zijn, of stuiten door het ontbreken van kennis over de heersende gewoonten ergens op een totaal onwrikbare weigering. Al wordt zo’n weigering dan natuurlijk nooit rechtstreeks uitgesproken.

Het duurde vrij lang bij mij voor ik oog kreeg voor al het onuitgesprokene. Wat dit betreft boden de autobiografische verhalen over de jeugdjaren van de schrijfster in Montreal, verzameld onder het kopje ‘The Linnet Muir’, een sleutel tot het boek.

Overigens speelt het grootste deel van deze verzameling verhalen zich in Frankrijk af; daar waar de schrijfster al decennia woont.

Mavis Gallant, The Selected Stories of
887 pagina’s
Bloomsbury Publishing 2004, oorspronkelijk 1997