Schrijvers op reis ~ Privé-domein gaat op vakantie

Een kleine honderd deeltje privé-domein zijn er inmiddels geboeklogd. En dat had een reden kunnen geven om eens een wat langere beschouwing aan deze serie egodocumenten te wijden. Alleen lukt me dat niet. Over een serie is weinig anders meer te melden dan dat niet elk deel dezelfde kwaliteit heeft.

Bovendien is de betekenis van de serie privé-domein al even verandert — wat misschien mede komt omdat de uitgever de reeks heeft laten versloffen. Het meest recente deel, Schrijvers op reis, waarin een reeks aan Nederlandse en Vlaamse auteurs die toevallig een band hebben met De Arbeiderspers een verhaal of fragment publiceren, is op geen enkele manier een hoogtepunt te noemen.

De ondertitel ‘Privé-domein gaat op vakantie’ lijkt me zelfs leugenachtig. In weinig verhalen speelt vakantie namelijk een rol. Een verblijf even elders, à la. Daarmee houdt het gauw op.

Vrijwel geen van de auteurs is trouwens ook onderweg — voor mij altijd het belangrijkste deel van een vakantie — bijna iedereen is al op zijn of haar bestemming; en gauw ietwat losgeslagen daar, doordat in den vreemde zo veel vertrouwds van thuis moest worden losgelaten.

Privé-domein diende me ooit om schrijvers te leren ontdekken. Opname in de reeks alleen al was een aanbeveling. Lang geleden.

Vandaar toch dat ik Schrijvers op reis probeerde. Wellicht dat uit deze verzameling een interessante nieuwe stem zou opklinken die me naar een tot nu toe genegeeerd oeuvre leiden kon. Maar zo’n ontdekking zat er niet bij.

En ja, dat zegt evenveel over mij als lezer, of meer wellicht, dan over de opgenomen auteurs.

Dus blijf ik de deeltjes privé-domein koesteren die me kennis lieten maken met iets, in de jaren tachtig, dat me toen de toegang ontsloot tot wat veel groters. Canetti’s Wat de mens betreft. Handke’s Last van de wereld.

Dus is er de wetenschap ook dat er deeltjes privé-domein bestaan die ik nooit zal lezen, omdat ik die uitgaven al in de oorspronkelijke taal bezit; en daardoor nooit als onderdeel van die Nederlandse reeks heb kunnen zien.

En dus staat de vervelende constatering nog altijd die al deze jaargangen boeklog me bracht: dat heel veel deeltjes privé-domein merkwaardig bescheten bloemlezinkjes zijn van veel grotere egodocumenten. Wat het ook heel moeilijk maakt om nieuwe uitgaven in de reeks werkelijk nog onbevangen in huis te halen.

Schrijvers op reis
Privé-domein gaat op vakantie
264 pagina’s
De Arbeiderspers, 2013
Privé-domein nr. 276

Windstilte van de ziel ~ Joke J. Hermsen

Het actieboek voor ‘De maand van de spiritualiteit’ werd ditmaal geschreven door iemand die weleens heeft nagedacht. Anders dan vorig jaar gebeurde, toen Kluun het schreef. En zo’n boek wordt meteen een stuk interessanter als iemand ook wat te melden heeft.

Want, zelfs al is de titel dan pontificaal Windstilte van de ziel, Joke Hermsen doet in de tekst behoorlijk wat moeite om zich af te vragen wat die ‘ziel’ dan is. En zelfs óf die wel bestaat.

Donderdag 22 juli

Sinds pakweg twintig jaar werk ik de gedachte uit dat de mens op ’n minst met zijn tweeën is – een zichtbare en omschrijfbare identiteit enerzijds en een onbewust en onzegbaar zelf anderzijds – maar aan dat zelf heb ik nooit eerder de naam ‘ziel’ gegeven. Sterker nog, ik geloof niet dat het woord ‘ziel’ ooit bij me opgekomen is in dit verband. Hoewel ik niet denk dat ziel en zelf hetzelfde zijn. [37]

Windstilte van de ziel is ook een zomerdagboek, waarin Hermsen over haar verblijf op het Franse platteland schrijft; weg uit de drukte van haar stadse leven hier.

In het begin doet ze nog veel moeite om inzichten te ontlenen aan een heel rijtje denkers. Die ik eigenlijk slecht bij elkaar vind passen.

Op het eind gaat ze wandelen, wat haar met denken helpt. En waardoor Joke Hermsen tot een conclusie komt dat die ziel, of dat zelf, aan het talige domein ontsnapt. In woorden lukt het misschien nog net aspecten te benaderen, maar vastleggen lukt haar niet.

En, op grond van wat ik de laatste jaren las over hersenonderzoek, waardoor uitkwam wat voor raar ding ons bewustzijn eigenlijk is, kan ik Hermsen moeilijk ongelijk geven in haar idee.

Dat biedt trouwens ook een elegante uitweg, waarmee niemand beledigd wordt die wel zo nodig in die ziel geloven wil.

Joke J. Hermsen, Windstilte van de ziel
80 pagina’s
Uitgeverij Ten Have, 2010
Speciale uitgave in het kader van
De maand van de spiritualiteit