Last van de wereld ~ Peter Handke

► door: A.IJ. van den Berg

Dit moet de titel zijn die ik vaakst van alle boeken uit de bibliotheek geleend heb. Al was dat op een gegeven moment niet eens meer om te lezen. Het boek was niet meer in de reguliere handel, tweedehandszaken in de buurt hadden het evenmin, en toch moest ik het hebben. Al was het maar om het in te kunnen kijken, als het moment er om vroeg.

Veel lezen brengt veel, maar laat ook weleens iets verloren gaan. Zoals het blind kunnen geloven in éen enkel boek. De last van de wereld heeft me onnoemelijk veel gebracht, begin jaren tachtig. Met de latere aantekenboeken van Handke was dat minder. En zelfs met de Duitse oereditie die ik begin jaren negentig aanschafte, ontbrak dat intensieve contact.

Dat ik wat later dit exemplaar ergens tweedehands kon kopen, was toen eigenlijk ook al te laat. Wat het boek me had kunnen leren, leek al geleerd.

Handke nam zich eind 1975 voor direct in taal te reageren op alles wat op hem afkwam. Dus is dit boek geen dagboek in de gebruikelijke zin van het woord. Gebeurtenissen die een ander duidelijk benoemd had — Handke werd bijvoorbeeld met hartklachten in het ziekenhuis opgenomen — zijn bij hem alleen duidelijk omdat er ineens overwacht veel nieuwe mensen in zijn waarnemingen voorkomen.

Daarmee is dit een boek vol zinnetjes. Feitelijke mededelingen, waarvoor meestal éen zin volstond. Paragrafen van meer dan éen zin komen nauwelijks voor. Aan al die zinnetjes valt bovendien op dat ze nimmer eindigen; Handke koos ervoor ze nooit met een punt te bekrachtigen.

Hierdoor was dit boek voor mij ooit een cursus kijken via de taal. Daarmee was het nauwelijks onbevangen te herlezen. Maar ooit las ik het op het voor mij goede moment. En dat kan voor altijd volstaan.