Three Men in a Boat ~ Jerome K. Jerome

Een boek lezen terwijl je allereerst nieuwsgierig bent naar het vervolg — soms is het lezen een plicht. Want Three Men on the Bummel gaat over een fietsreis eind negentiende eeuw, die me intrigeert. Om die fietsreis. En om dat einde negentiende eeuw. Terwijl het succesboek altijd de voorganger Three Men in a Boat is geweest. En deze vertelling durfde ik helaas niet goed over te slaan, uit angst iets te missen dat het vervolg ontoegankelijk zou maken, zonder nu heel nieuwsgierig naar de inhoud te zijn.

Toch kende ik dit boek al. Waarschijnlijk zonder het ooit goed gelezen te hebben. Hoogtepunten uit deze roman zijn in tal van bloemlezingen over humor herdrukt — en van zulke boeken kon ik ooit geen genoeg krijgen. Bovenal is de toon van dit boek later door nogal wat auteurs overgenomen.

Dus wellicht betrof de herkenning niet meer dan het stijltje, en het gegeven dat bijvoorbeeld zo veel columnisten nog dagelijks uitmelken. Er kan al gauw leedvermaak ontstaan als mensen iets proberen te doen waar ze geen ervaring in hebben.

In dit boek gaan drie jonge mannen uit de hogere middenklasse, en niet te vergeten een hond, een paar dagen spelevaren op de Theems. Dat was namelijk even mode toen. Daarbij voeren ze stroomopwaarts van Kingston naar Oxford. Laat dat een reis van een goede honderd mijl zijn. Roeien en punteren moesten ze daarbij, in een open skull, die toch ook kon zeilen,

Humoristisch uitgangspunt is daarbij natuurlijk dat ze geen van drieën ervaren bootkampeerders zijn, en daarmee nogal onvoorbereid op reis gaan.

Een hoogtepunt in het boek, waarvan ik zeker wist het al te kennen, is bijvoorbeeld dan het probleem hoe je een conservenblik open krijgt zonder opener.

Maar het kostte moeite om me aan de roman over te geven. Wat toch vooral door het toontje kwam van auteur; diens voortdurende overstatement om zijn anekdotes grappig te maken.

Three Men in a Boat is een boek dat ik prachtig had gevonden, ware het op mijn pad gekomen in de periode dat ik voor het eerst Saki las; en het Engels ontdekte; op de middelbare school. Ditmaal kwam het domweg te laat voor mij als verwende lezer om er nog heel erg door geboeid te kunnen worden. En daarmee werd het interessanter om om het boek heen te lezen. Zo had Jerome K. Jerome oorspronkelijk met het boek een reisgids zullen schrijven over de plaatsen aan de Theems die in zijn humoristische roman opduiken — mede vanwege de mode indertijd om op de rivier te gaan spelevaren.

Die wetenschap verklaart inderdaad waarom de roman soms opvallend uitgebreide beschrijvingen bevat van bezienswaardigheden, terwijl deze verder geen enkele rol spelen in het verhaal.

[ wordt vervolgd ]

Jerome K. Jerome, Three Men in a Boat
(to say nothing of the Dog)
166 pagina’s
Wordsworth Classics, oorspronkelijk 1889

Three Men on the Bummel ~ Jerome K. Jerome

Vanzelfsprekend dat een boek over een fietsreis door Duitsland niet over die fietsreis gaat. Boeken van fietsers gaan nu eenmaal altijd over hoe het was om ergens aan te komen en daar te zijn. Nooit om hoe het tijdens het rijden is.

Twee korte passages telde ik waarin dezelfde drie heertjes uit Three Men in a Boat enkele jaren later daadwerkelijk aan het fietsen waren. Eén keer rijden ze door een park in Hannover — en dan gaat het verhaal eigenlijk al over de brandspuit waarmee een plantsoenwerker de paden en struiken benat. En éen keer wordt er geklaagd over de hellingen in het Zwarte Woud.

Three Men on the Bummel is dan ook allereerst een alternatief soort reisgids van Duitsland, zoals dat land was eind negentiende eeuw; want het boek gaat vooral over de mentaliteit van de Duitsers; die dan door anekdotes wordt geïllustreerd. Wonderlijk genoeg blijkt daar vooral uit dat alle huidige clichés over het land toen ook al bestonden. Ordnung muss sein.

Tegenover dat zo geregelde Duitsland stellen de drie bezoekers dan de superioriteit van hun sociale klasse, en die van het Britse Imperium; dat indertijd op zijn grootst zal zijn geweest.

Alleen moesten de bezoekers toen wel nog de moeite nemen om enkele woordjes in de landstaal te leren; anders dan op het moment; nu Engels wel de taal van het internationale toerisme is geworden.

De toon van Three Men in a Boat dat ik net gelezen had, maakte me gelukkig ontvankelijk voor Three Men on the Bummel. Daardoor leek dit boek me leuker, terwijl het dat waarschijnlijk niet is. Objectief bekeken kunnen de anekdotes in het boek weleens veel te lang zijn uitgesponnen naar de hedendaagse smaak. Bovendien staat telkens het hele boek stil, als zo’n grap wordt uitgeserveerd. Latere humoristen werden handiger in zulke zaken.

Maar Jerome K. Jerome plaatste hier en daar toch ook een ware opmerking, over dat fietsen. Die ik blij verheugd las. Had hij zijn boek een decennium later geschreven, dan ware het misschien over een autoreis gegaan; en zulke belevenissen zijn toch anders.

Ooit alleen, ergens eind negentiende eeuw, was de fiets een belangrijk vervoermiddel. En ik ben blij dat iemand ergens juist nog heeft vastgelegd hoe normaal het was om zo’n fiets dan te hebben, of die te moeten onderhouden.

There are two ways you can get exercise out of a bicycle: you can ‘overhaul’ it, or you can ride it. On the whole, I am not sure that a man who takes his pleasure overhauling does not have the best of the bargain.

He is independent of the weather and the wind; the state of the roads troubles him not. Give him a screw-hammer, a bundle of rags, an oil-can, and something to sit down upon, and he is happy for the day. He has to put up with certain disadvantages, of course; there is no joy without alloy. He himself always looks like a tinker, and his machine always suggests the idea that, having stolen it, he has tried to disguise it; but as he rarely gets beyond the first milestone with it, this, perhaps, does not much matter.

The mistake some people make is in thinking they can get both forms of sport out of the same machine. This is impossible; no machine will stand the double strain. […]

Jerome K. Jerome, Three Men on the Bummel
164 pagina’s
Wordsworth Classics, oorspronkelijk 1900