Abe ~ Theo van den Boogaard & Nico Scheepmaker

Vaak genoemd zien worden, nooit eerder gelezen. De voetbalstrip Abe van Theo van den Boogaard en wijlen Nico Scheepmaker was een boek waar ik misschien al dertig jaar nieuwsgierig naar was.

Zelfs al was het verhaal dan eerder als feuilleton verschenen in het weekblad Voetbal International; en is dat geen tijdschrift waar ik mijn lectuur doorgaans betrek.

Dus las ik een in opzet wat schematisch blijvend verhaal — hoewel de voetbalscène’s dan weer opvallend goed getekend zijn. Het frêle Friese meisje Abigail, uit Pingjum, kan zo goed voetballen dat het haar in éen keer lukt een contract bij het grote Ajax te veroveren; begin jaren zeventig. Een probleem daarbij is dat iedereen er vanuit gaat dat ze een man is. Wat dan sommige spelers weer ernstig verwart, omdat die zich tot Abe voelen aangetrokken; en homosualiteit in de voetbalsport nu eenmaal niet voorkomt.

En daarmee zal de aantrekkingskracht van dit verhaal vooral hebben bestaan uit de satire van Scheepmaker, en diens commentaar op actuele zaken en toen bekende Nederlanders. Knipogen kevert dit op die voor een groot deel in 2010 geheel onbegrijpelijk zijn geworden; op de allerplatste grappen na.

Dat H.J.A. Hofland ineens in de douche van de voetballers verscheen, met fotograaf Peter Zonneveld bij zich, snapte ik bijvoorbeeld alleen door een passage uit de biografie over Willem Oltmans. Omdat dezelfde Hofland indertijd bij hem op de stoep stond, met diezelfde fotograaf — en een blonde juffrouw met grote borsten, die H.J.A. had willen versieren — toen er Russische diplomaten bij Oltmans op visite waren. Terwijl die maar dertig kilometer buiten hun ambassade mochten komen, en dus niet naar Amsterdam konden reizen. Daarop ontstond een rel, en een brouille tussen de jeugdvrienden Hofland en Oltmans.

Maar een grap kunnen construeren, is eerder een wat viezige zelffelicitatie dan aanleiding voor lol.

Zo’n boek als dit lezen was uiteindelijk toch als het afstrepen van weer een verplichting. In gedachten was het te groot geworden om ooit nog aan de verwachtingen te kunnen voldoen.

Nico Scheepmaker & Theo van den Boogaard
Abe. Hot story van een voetballerina
47 pagina’s
De bezige Bij, 1973

* illustratie uit het besproken boek [click voor groter]

Er is niets poëtischer dan de waarheid ~ Ivan Wolffers (red.)

Ooit was de schrijver Multatuli nog niet herdacht met een standbeeld. Een schande was dat, vond menigeen, waaronder de arts en schrijver Ivan Wolffers. Dus werd er geld ingezameld. Onder meer door dit actieboek uit te geven, waartoe tal van bekende Nederlandse auteurs hun gedachten over Eduard Douwes Dekker hadden opgeschreven.

Althans. Willem Frederik Hermans zag niet zo veel in het plan. De tijd van standbeelden was voorbij. Maar hij gaf wel weer toestemming om de beide brieven af te drukken die hij met Wolffers over het onderwerp had gewisseld.

Het boeiendst in deze bundel schreven de mensen die echt over Douwes Dekker hadden nagedacht, en niet enkel goede herinneringen bewaarde aan een flard Woutertje Pieterse op school, of de fabel van ‘Saïdja en Adinda’. Probleem werd alleen wel dat Multatuli dan meestal een nogal onsympathiek mens werd bevonden. Hoe goed hij soms ook schrijven kon.

Ook was er nog een ander probleem, volgens Hans Vervoort.

Op de televisie zie ik wel eens het programma ‘Wordt u al geholpen?’, een platte Engelse serie over komische gebeurtenissen in de modeafdeling van een warenhuis. Floor-chef is captain Peacock, die als twee druppels water lijkt op latere foto’s van Douwes Dekker. Heiligschennis, maar áls er ooit een beeld van Multatuli in Amsterdam komt, zal het op veel fotografische belangstelling van Engelse toeristen kunnen rekenen. [94]

Prettig duidelijk vond ik vooral de bijdrage van Maarten ’t Hart, die geen goed woord over heeft voor Multatuli, of diens status als auteur.

Te lang reeds werd in Nederland Multatuli de hand boven het hoofd gehouden. Volkomen misplaatste bewondering is zijn deel geworden. [141]

Maar, zal men zeggen, hij kwam toch op voor ‘de verdrukte Javaan’. Ach, hoe nobel! Bedenk daarbij wel dat Mutatuli twee jaar lang op verlof in Nederland was, niet naar Indonesië terugwilde, daartoe geprest moest worden. Bedenk wel dat hij in die twee jaar grootmoedig andermans geld erdoor joeg en uiteindelijk wel terug moest en daarover zo verontwaardigd was dat hij de eerste de beste kans aangreep om amok te maken. [143]

Onze grootste schrijver? Vanwege die schaarse toevalstreffers in zijn werk, die enkele schitterende formuleringen? [145]

Z’n kennis was minimaal. Hij wist minder dan een kind wat nu van de lagere school afkomt. Hij was geborneerd, bekrompen, eigenwijs, meende Kant, Stuart Mill, Goethe, Sterne, ‘die vuile Richardson’, Diogenes (‘Ik houd Diogenes voor een bluffer’) en tientallen anderen van wie hij weinig tot niets gelezen had, rustig terzijde te mogen schuiven. [146]

Hoe komt het dan toch dat hij zo algemeen bewonderd wordt? Het antwoord daarop is simpel: men kent z’n werk niet. [147]

Voorts was ’t Hart opgevallen dat maar éen soort auteurs werkelijk grote bewondering had voor Multatuli. De polemisten onder de Nederlandse schrijvers konden inderdaad wat een voorganger in hem zien.

Maar, misschien onbedoeld, Maarten ’t Hart toonde in zijn afkeer toch ook aan hoe prettig het kan zien om iemand te zien fulmineren tegen een ander; of de misverstanden die ieder over die ander heeft.

Er is niets poëtischer dan de waarheid
Schrijvers over Multatuli
157 pagina’s
Uitgeverij Contact, 1986

* in dit boek zijn bijdragen opgenomen van: