John Stuart Mill ~ Dirk Verhofstadt (red.)
In 1859 werd het essay ‘On Liberty’ gepubliceerd, van John Stuart Mill [1806 – 1873]. Honderdvijftig jaar later keek een gezelschap van geschoolde Nederlanders en Vlamingen nog eens naar de inhoud en betekenis van die verhandeling.
Konden ze het daarbij ook telkens hebben over de vrijheid in deze tijd, en wat daar de bedreigingen voor zijn.
Dit leverde in de eerste plaats een portret op van een denker met idealen die in zijn eigen tijd nog voor niemand waren weggelegd. Een belangrijk principe van Mill was namelijk dat iedereen zou moeten kunnen handelen zoals deze goed acht, zolang daarmee anderen maar geen schade wordt toegebracht.
Vanzelf sprak ook dat iemand, in dit geval Rob Wijnberg, aandacht zou geven aan Mill’s zo principiële pleidooi voor de vrijheid van meningsuiting. En zo kreeg elk van de twaalf schrijvers een deelonderwerp, en is er daarom weinig dat telkens herhaald wordt over Mill.
Deze bundel las wel als een inleiding in het onderwerp; dat is er zowel de kracht als de zwakte van. Ik kwam daardoor betrekkelijk weinig tegen wat ik nog niet wist, zonder me nu ooit speciaal in John Stuart Mill verdiept te hebben. Een verplicht tentamen Politieke theorie ooit ergens doet zoiets met een mens. En dan was er nog het boek Over de zin van nut relatief kort geleden.
En theoretische beschouwingen over vrijheid of vrijheden blijven toch ook iets vrijblijvends houden. Hoe de cultuur is op een bepaald moment, legt meer op. Maar een cultuurgeschiedenis biedt deze bundel dan weer niet; integendeel, sommige stukken lijken me allereerst een reactie op populistische tendensen van het moment.
De verrassing van het boek zat voor mij vooral in de bijzaken. Zoals dat Dick Pels ergens constateert dat de ideeën van Jacques de Kadt, met zijn cultuursocialisme, nogal lijken op Mill’s liberalisme; zonder dat deze voorganger daarbij door hem geciteerd wordt.
Of dat in het essay van Naema Tahir over ‘Mill en het feminisme’ me terloops ook meer duidelijk werd over hoe dit onderwerp in de negentiende eeuw leefde. Al gaat ook dit essay na een paar bladzijden alweer over naar deze tijd, en wordt er vervolgens niets meer opgemerkt dat nieuw is.
RSS feeds