Do Polar Bears Get Lonely? ~ NewScientist

Het tijdschrift NewScientist heeft inmiddels een hele reeks boekjes uitgebracht, met vragen uit de rubriek ‘Last Word’ — niet in het minst omdat ze erg leuk verkochten. Dat zou me met vreugde moeten vervullen. En toch is dat niet zo.

Er moet op zijn minst toch éen vraag in zo’n bundel staan die me verrast. Zo’n kwestie waarvan ik niet eens wist dat ik er altijd al benieuwd naar was geweest. Do Polar Bears Get Lonely miste zoiets.

Nu moest ik het doen met vragen waarvan me duidelijk lijkt dat de vragensteller er niet heel lang mee heeft rondgelopen.

Hoe lang zou het een gemiddelde koe vergen om de Grand Canyon met melk te vullen?

Waarom vliegen insecten nooit in voorspelbare rechte lijnen?

Als ik vergiftigd zou worden met een gif dat mijn hart stopte, zou een pacemaker me dan in leven houden?

Wel bood dit boek voor een keer de ervaring dat iemand hetzelfde had opgemerkt als ik, en daar dan een vraag over stelde. Als dit online gebeurt, op een forum dat ik bezoek, dan zou ik mijn best hebben gedaan om een antwoord te formuleren. Nu hadden anderen dit al gedaan; zonder daarbij iets op te merken dat me bijzonder verraste.

Maar het blijft inderdaad vreemd dat het lichaam zo overvloedig gaat zweten, in rust, na een eindje hardlopen. Ik noemde dit verschijnsel altijd de naverbranding. En misschien moet ik die term nu maar eens vastleggen.

Het verschijnsel komt dan weer omdat er geen loopwind meer is om het lichaam af te koelen. En alle lichamelijke processen die op gang kwamen om het lopen mogelijk te maken, zoals extra bloed naar de spieren sturen, houden niet zo in éen keer op, omdat u toevallig bent gestopt met rennen.

NewScientist, Do Polar Bears Get Lonely
and 101 other intriguing science questions
232 pagina’s
Profile Books, 2008

How to Fossilize Your Hamster ~ Mick O'Hare

Het antwoord op de vraag hoe je het best je gestorven hamster kunt fossiliseren is niet heel interessant. Domweg omdat het zeker tienduizend jaar duurt voor een fossiel zich gevormd heeft. Daardoor is wel ongeveer in te schatten wat de ideale omstandigheden zijn om zoiets organisch te laten verstenen. En tegelijk zijn die omstandigheden moeilijk af te dwingen. Bovendien kan niemand het eindresultaat controleren.

Andere vragen uit het boek How to Fossilize Your Hamster zijn boeiender. Al leverden die allereerst een doeboek op, met experimenten. Die vaak ook voor kinderen leuk zijn. Veel proefjes zijn aardig om in de keuken of de tuin te doen.

Als leesboek werkt zo’n opsomming aan experimentjes dan weer niet.

Meest opvallende proef vond ik die om ijzer te winnen uit cornflakes. Mede omdat ditzelfde experiment jaren later, in 2009, nog groots gepresenteerd werd in een Nederlands TV-programma. Waarbij zelfs gedaan werd of het een unieke vondst was.

Andere zaken zijn soms al door iedereen uitgeprobeerd, zoals het droppen van Mentos in een fles cola.

Sommige proeven, zoals het afbuigen van een waterstraal uit een kraan, met de statische elektriciteit van een kam, zijn mij ook als kind voorgedaan.

Dus is waarschijnlijk ook het overzicht aardig, van een boek als dit. Hoe kon je ook alweer een hardgekookt ei als Barbatruc een melkfles inkrijgen? Deze uitgave legt zulks uit, en geeft dan ook nog de natuurkundige verklaring van het effect — net zoals dit bij alle experimenten gebeurt; als de verklaring tenminste bekend is.

Mick O’Hare, How to Fossilize Your Hamster
NewScientist
215 pagina’s
Profile Books, 2007

Why Can’t Elephants Jump ~ NewScientist

Uiteindelijk zijn het toch alleen de opmerkingen van de exacte wetenschappers nog, of die op deze manier denken, waardoor ik nog geheel ontregeld kan raken.

Zo wordt in Why Can’t Elephants Jump de vraag van een kind beantwoord, waarom de mens twee uitgangen heeft om zijn afvalstoffen te lossen. En dan stelt éen lezer van de NewScientist dat er maar éen zo’n uitgang is. Want die andere, voor de poep, maakt geen deel uit van het lichaam. Dat is slechts een buis die door het lijf loopt. En er worden weliswaar voedingsmiddelen onttrokken aan wat in die buis zit, maar het meeste van wat er in zit, komt het eigenlijke lichaam niet in.

Nu goed, dan hebben we twee kringspieren, denk ik dan uiteindelijk, die deze voedingsbuis toch aardig kunnen dichtknijpen, en dus afsluiten. Maar dat idee komt pas een dag later bij me op.

Net als het besef dat poep bruin is door de resten van kapotte rode bloedlichaampjes die uit het lichaam worden verwijderd.

Enfin, dan riepen niet alle 112 andere vragen zulke reacties op. Voor een deel overheerst bij het lezen van zo’n boek als dit ook verbazing over wat mensen willen weten.

Als de zon dooft, hoe lang blijft er dan nog leven mogelijk op aarde?

Hoe snel is het menselijke reactievermogen echt? [Waarbij ik voor het eerst las dat de Nederlandse geleerde Donders daar al in 1865 mee bezig was. Ik dacht toch iets te weten van de negentiende-eeuwse wetenschap in Nederland].

Is de auto het meest dodelijk wapen dat de mens ooit heeft uitgevonden?

Wat zijn de waterigste landen ter wereld? [Nederland haalt een vierde plaats, met bijna 20%. Na overigens de Bahamas, Guinnee-Bissau, en Malawi.]

De meeste ruimte in dit boek werd overigens ingenomen door antwoorden op de vraag waarom James Bond zijn martini’s ‘shaken’ dronk, en ‘not stirred’. En dan duurt het toch een tijd voor iemand stelt dat de wodka in de tijd van de Bond-verhalen waarschijnlijk aardappelwodka was. Tegenwoordig drinken we graanwodka. Dus is met de huidige kennis over dranken het smaakverschil niet na te bootsen dat er indertijd zal zijn geweest.

Aardappelwodka smaakt wat olieachtig, om die bijsmaak te laten verdwijnen, is stevig schudden inderdaad wel even nodig.

Why Can’t Elephants Jump
and 113 more science questions answered
NewScientist
233 pagina’s
Profile Books, 2010

Why Don’t Penguins’ Feet Freeze? ~ NewScientist

Eind 2005 werd een boekje met kennisvragen een onverwachte bestseller in Groot-Brittannië. Dit is de even succesvolle opvolger, en toch ook weer niet. Het tijdschrift New Scientist had ooit al eens twee van die verzamelbundels uitgegeven, en die waren toen amper verkocht. In Why Don’t Penguins’ Feet Freeze zijn de leukste vragen uit die twee oerboekjes gebundeld.

Mooi. Want ik had niet graag het antwoord willen missen op de basisvraag waarom snot groen is. Dat komt door het hoge gehalte aan ijzer in het afval dat het beschermingsmechanisme in de neus produceert, staat er dan. En dan versimpel ik het antwoord nog erg.

Maar goed, mijn belangstelling wordt juist gewekt als het een beetje wetenschappelijk is. De vragen in dit boekje kunnen door elk nieuwsgierig kind worden bedacht. Dit betekent alleen niet dat de antwoorden ook simpel zijn. Bovendien wordt de New Scientist door professionals gelezen, die in hun antwoorden zeker niet per se op hun hurken gaan zitten.

Als er al een eenduidig antwoord mogelijk is.

Waarom de voeten van pinguïns niet bevriezen? Daar zijn waarschijnlijk twee redenen voor aan te wijzen. De ene is een verminderde bloedtoevoer naar die voeten. Maar een tweede verklaring blijkt dan weer biochemisch te zijn.

Waarom is de lucht blauw? Rayleigh-verstrooiing.

En eindelijk lees ik ook eens een verklaring waarom ik met mijn rotte knie het weer kan voorspellen. Waarbij de eerste antwoordgever smakelijk het gedachte-experiment opzet om het menselijk lichaam voor te stellen als een stel met gelatine gevulde ballonnen, die op een stok gemonteerd zijn. Al die elementen kunnen vrijelijk zwellen en slinken naar gelang het weer verandert, maar littekenweefsel nu net niet.

Goed, waarschijnlijk had ik het antwoord op veel van de gestelde vragen ook wel ergens online kunnen vinden. Er zijn tal van websites aan zulke wetenschappelijke vragen gewijd. Maar een boekje als dit heeft als voordeel dat ik het van kaft tot kaft lees, en dus heel veel vragen tegenkom die ik herken, maar waarvan het me nooit de moeite leek het antwoord uit te zoeken.

Internet is prachtig, maar dan vooral om er gericht eisen aan te stellen. Boeken hebben weer duidelijk andere voordelen.

New Scientist, Why Don’t Penguins’ Feet Freeze?
And 114 Other Questions
236 pagina’s
Profile Books © 2006