Arman & Ilva: De perfecte kringloop ~ Lo Hartog van Banda - Thé Tjong-Khing

De strip Arman & Ilva stond tot 1977 in de krant die mijn ouders lazen, toen ik daar nog te klein voor was. Daarom zijn er indertijd nooit meer dan impressies van blijven hangen.

Mijn echte kennismaking met de verhalen kwam dus pas decennia later, via het nostalgiecircuit — want vroeger is een dagmijn geworden voor ondernemers, die weten dat nogal wat publiek best wil betalen voor een korte terugkeer naar hun jeugd.

De hele reeks Arma & Ilva is daarom de afgelopen jaren opnieuw uitgebracht door de Bredase uitgever Sherpa. Die de relatief hoge prijs van deze albums verantwoordt door aan elk boek iets extra’s toe te voegen — zoals schetsen en een terugblik op de totstandkoming van het verhaal.

En het is ook om deze extra’s dat ik nog eens over de serie wil schrijven. Want de strip zelf viel me niet bijzonder mee.

De verhalen zijn namelijk nogal traag, en lang uitgeserveerd. Ofwel, er gebeurt niet vreselijk veel in éen zo’n aflevering.

Bovendien zijn die Arman en Ilva geen vrolijk of dynamisch duo superhelden. Arman komt zelfs amper voor in de verhalen. Die lijkt enkel te zijn bedacht om een excuus te hebben om overal naartoe te moeten. De man doet namelijk iets technisch, in het onderhoud.

Ilva is intrigerender, en speelt vaker een rol van enige betekenis. Maar ook zij blijft meestal eerder toeschouwer dan dat ze actief participeert. Het echte verhaal in zo’n boek kan zich makkelijk buiten het duo om spelen. Hen overkomt vooral van alles eerst.

Voor een SF-strip zit er bovendien wel erg weinig ‘Science’ in — het gaat vooral om de ‘Fiction’. Dit had onder meer te maken met de beperkingen bij Thé Tjong-Khing, die wist niet zo goed ruimteschepen te kunnen tekenen.

In De perfecte kringloop belanden Arman & Ilva in een desolate en halfverwoeste Bijlmermeer-achtige omgeving. Die Amsterdamse hoogbouwwijk was ook een directe inspiratiebron, zo blijkt uit de toelichting achterin.

Aldaar staat een flat waarin een sekte huist, die er onderling nogal totalitaire praktijken op na houdt. Zo worden kinderen na hun geboorte direct bij hun moeder weggehaald.

Contact met de buitenwereld is er niet. Bewust. Wat Arman dan wel even zal herstellen, door aan de centrale computer te gaan werken.

Blijkt deze sekte ook nog de rat te vereren — en dissidenten in een rattenput te gooien. Alleen ken ik mijn Maarten ’t Hart, en is me bekend dat ratten nogal geprovoceerd moeten worden, willen die zoiets griezeligs doen als een mens aanvreten. Uit henzelf gebeurt dat niet. Dus heeft dit griezelelement in boeken en films voor mij nooit goed gewerkt.

Probleem met dit verhaal was voor mij ook dat ik als lezer zat te wachten tot Arman & Ilva eindelijk eens iets zouden doen. Dat liet lang op zich wachten. En toen stelde het nog niet veel voor.

Handelen ging hen niet goed af. Wat op zich een behoorlijk realistisch gegeven is. Alleen nu net niet in een spannend bedoelde strip.

[ is vervolgd ]

Lo Hartog van Banda – Thé Tjong-Khing
Arman & Ilva: De perfecte kringloop
80 pagina’s
Sherpa 2006, oorspronkelijk 1972

Arman & Ilva: Het poppenhuis ~ Lo Hartog van Banda - Thé Tjong-Khing

Omdat De perfecte kringloop direct na de recente herpublicatie breed geprezen werd om het verhaal, waren mijn verwachtingen over dat album veel te hooggespannen. Dus moest het wel tegenvallen. Gelukkig daarom dat Thé Tjong-Kingh wel nog een boeiende toelichting gaf achterin het boek.

Daaruit bleek onder meer hoe weinig er nodig was om de basis van zo’n stripverhaal te vinden. Met een beetje Bijlmermeer en een snuifje Oost-Duitsland waren de makers al een heel eind op streek, en kon het variëren beginnen.

En Thé Tjong-Kingh vertelde ook waar hij zijn inspiratie vandaan haalde voor de tekeningen. Daarbij bleek film een nogal vanzelfsprekende bron te zijn — het uiterlijk van personages werd zelfs niet zelden gebaseerd op acteurs of actrices.

In de toelichting op De perfecte kringloop klaagt Thé Tjong-Kingh dan wel dat de strenge deadlines van de krantenpublicatie voor de strip hem te vaak tot compromissen dwongen — waardoor hij nu met een dubbel gevoel terugkijkt naar dat werk. Nooit was er genoeg tijd om het echt helemaal goed te doen.

Toch waren het wel zijn tekeningen die me aanzetten om meer dan éen album te willen lezen.

Want zo’n verhaal als Het poppenhuis is te weinig bijzonder om daar nog van te kunnen genieten. Ja, er is een poppenhuis. En met de poppen daarin wordt enige voodoo verricht. Waarom en hoezo vergt al meer uitleg dan gegeven wordt.

Grappig aan het interview met Thé Tjong-Kingh achterin Het poppenhuis is dat hij dan, in 2005, toch ineens de vrijheid zag die het maken van strips bracht.

Daarna werd hij illustrator, en moest hij andermans woorden van een toelichting in beeld voorzien.

Maar in die strips had hij van alles zelf in zijn macht gehad; zoals de timing van het verhaal, en de framing van de actie.

Strips maken, kost alleen wel gruwelijk veel tijd.

Arman & Ilva zetten mij nu vooral aan tot gedachten over de krantenstrips in Nederland. Waarbij een vraag was aan welke wetten die moesten voldoen bijvoorbeeld. Wat er in kon, en wat juist niet; omdat ook kleine kinderen, zoals ik indertijd, zo’n strip onder ogen konden krijgen.

Schaars geklede vrouwen tekenen was in elk geval geen probleem voor de krant, begin jaren zeventig.

Komt daar met Arman & Ilva bij dat ook deze strip uit de Toonder Studio’s stamde. Waarover ik enerzijds blij mag zijn dat er éen iemand is geweest die groot heeft durven denken over de aanpak van het beeldverhaal. Maar waaraan achteraf toch ook kleeft dat vele strips die aan een krant verkocht werden variaties waren binnen een heel beperkt thema.

Lo Hartog van Banda – Thé Tjong-Khing
Arman & Ilva: Het poppenhuis
80 pagina’s
Sherpa 2008, oorspronkelijk 1970-1971