Jaarlijstjes en andere overzichten i
Vreselijk vreselijk, dat terugblikken omdat het december is. Dit gesprek van Maarten van Rossem met redacteuren van het Historisch Nieuwsblad waaiert daarentegen aangenaam alle kanten op.
Vreselijk vreselijk, dat terugblikken omdat het december is. Dit gesprek van Maarten van Rossem met redacteuren van het Historisch Nieuwsblad waaiert daarentegen aangenaam alle kanten op.
Historicus Maarten van Rossem hield op 16 september de Anton Constandse-lezing, die hier te beluisteren is.
Zijn conclusie: waai toch vooral niet mee met de waan van de dag:
- De economie floreerde bovenmatig in de periode 1987-2000. Het is logisch dat zo’n enorme groei niet eindeloos doorgaat. Van recessie is nu geen sprake, hooguit van een tragere groei.
- De boodschap van het kabinet: bezuinigen en terugdringen van het overheidstekort, is te negatief. Structureel is er met de financiële situatie in Nederland weinig mis.
- De immigratiegolf werd plotseling een multicultureel drama genoemd. Nonsens, de integratie verloopt hooguit wat langzamer dan gedacht.
- Het probleem van de één miljoen moslims wordt schromelijk overschat. Het gaat om een kleine groep, vooral Marokkaanse jongens tussen de 12 en 30 jaar, die last veroorzaken. Wat het geloof betreft: de orthodoxe varianten van christendom en jodendom zijn net zo erg als van de islam. De kans om getroffen te worden door een terroristische aanslag is duizenden malen kleiner dan te verongelukken in huis of op straat.
- Het idee dat de democratie niet goed meer werkt, wordt sterk overtrokken. De kloof tussen burger en politicus is eigenlijk nooit zo klein geweest.
Ik heb net een boek van Maarten van Rossem besproken, dat in de titel belooft dat hij ons de wereld uit zal leggen. Alleen beperkt hij zich in het boek voornamelijk tot Nederland.
En vroeger waren er die radiocolumns met als titel ‘De toestand in de wereld’ van mr. G.B.J. Hiltermann. Die riepen bij mij voor eeuwig de overtuiging op dat als mensen in de publieksmedia met hun academische titel pronken, ze altijd uitspraken zullen doen over een onderwerp waarop zij nooit gestudeerd hebben.
Noem dit een wet.
Een mening is als een aarsgat. Elk heeft er éen, zo zeggen de Amerikanen. Trek ik deze metafoor door, dan is het nooit eerder zo populair geweest de wereld het eigen aarsgat te tonen als sinds het weblog doorbrak.
Natuurlijk doe ik hier ook weleens aan mee, op mijn bescheiden wijze. Mijn boeklog staat vol met persoonlijke getinte oordelen over boeken. Maar meestal heb ik geen mening, gewend als ik ben om zelf na te willen denken. En door te willen denken. Alleen stellen inmiddels meer mensen dan ik ooit voor mogelijk hield er prijs op mijn ideeën te vernemen.
Sommige mailen mij zelfs om onderwerpen aan te dragen. Dat is heel vleiend. Maar toch.
Wil ik wel iets zeggen over het laatste ideetje van minister Verdonk? Best, maar dan toch alleen door iets meer te vertellen over die vreemde dwangneurose van politici voor alles regels te willen bedenken.
Maar daar de juiste argumentatie bij bedenken, is werk.
Minister Pechtold’s woorden dan, dat de politiek zo’n vies en voos bedrijf zou zijn? Ach, het is toch een algemeen bekende mediastrategie in Nederland dat iedereen hier altijd wil overkomen alsof die een gewoon mens is gebleven. Ondanks al zijn of haar status. Niets van aantrekken, dat. Daar heeft menig intelligent essayist al het nodige over gezegd; dat hoef ik niet over te doen.
Die klucht in Fryslân dan, waarin allerlei mensen ruzie met elkaar kregen, omdat sommige politiemensen het Fries niet zouden verstaan? Ruzies over het Fries interesseren me niet.
Als de Friezen zich er nu eens wat drukker over maakten om mooie dingen met hun taal te doen, in plaats van alleen op de status van hun minderheidsspraak te hameren. Dan hadden we er nog wat aan. Was er tenminste nog eens plezier aan te beleven.
Verdomme, liet ik daar toch nog even een mening zien. Excuses. Het was sterker dan ik.
De Anton Constandse-lezing van dit jaar heeft niet overmatig veel belangstelling getrokken in de media. Anders die van 2005, met Maarten van Rossem.
Ik weet niet waarom dat is. Misschien dat arabist Hans Jansen een te extreme boodschap had in deze verwarrende tijden.
Ook de kerstening van Europa zou niet mogelijk zijn geweest als de toenmalige lokale en nationale overheden er niet enthousiast aan hadden meegewerkt. Zonder overheidssteun kan geen enkele godsdienst de maatschappij waarin ze rondwaart gaan overheersen of tot last worden. We zullen dus goed moeten opletten of de volksvertegenwoordigers die wij gekozen hebben en de ministers die ons regeren zelfislamiseerders of verlichtingsfundamentalisten zijn.
Hans Jansen [.doc]
Grappig is in elk geval dat Van Rossem een in sommige opzichten volkomen tegengesteld verhaal houdt als Jansen.
Dit is het hem dan, de veel besproken wandplaat waarop de canon van de Nederlandse geschiedenis in vijftig hoofdpunten staat vastgelegd.
Op de inhoud zal veel aan te merken zijn, maar daartoe ontbreekt me de lust. Ik schreef er vaker over hier, in oktober 2004 zelfs al. Mij gaat het meer om de aanpak. Veelzeggender dan de inhoud van zo’n canon, is dat die moest worden opgesteld. En wat er nu mee gaat gebeuren.
In het persbericht [pdf] staat dit:
De minister omschrijft de canon ‘als een casco dat scholen uitnodigt het tot hun eigen huis uit te bouwen’. Het kabinet neemt enkele praktische aanbevelingen (website en schooltelevisie) direct over, maar laat een beslissing over de andere aanbevelingen over aan een volgend kabinet. Dat heeft te maken met de nog korte zittingsduur van dit kabinet.
De canon wordt dus als een dermate belangrijke staatszaak gezien, dat dit kabinet er al niet eens meer een beslissing over durft te nemen.
Maar, met inhoudelijke beslissingen van politici over het onderwijs is het altijd uitkijken, lijkt me.
Historicus Maarten van Rossem had afgelopen zaterdag, zoals gebruikelijk, als enige wat zinnigs te zeggen over die canon, in het TV-programma Rondom 10. Na deze opmerkingen in het begin kwam hij ook de hele uitzending niet meer aan het woord:
click image to play. 1.02 minutes
Toen ik voor een boeklogje opzocht wat er hier van en over Maarten van Rossem had gestaan, stuitte ik op een vraaggesprek uit 2004.
Dat was alleen al leuk om terug te horen, omdat het aantoonde hoe makkelijk het voorspellen is, voor een geïnformeerd historicus:
Heel erg intensief volg ik de Nederlandse media niet op het moment, omdat die zich nu zo zeer lenen voor politieke propaganda. Toch wilde ik gisteravond in het programma ‘Pauw & Witteman‘ even Frans de Waal zien. Terecht vermoedde ik dat hij als primaat-deskundige de lichaamshouding van enkele politici zou gaan beoordelen op waarachtigheid.
Mijnheer Balkenende knipperde nogal met z’n ogen in het RTL-debat met mijnheer Bos, zo viel De Waal op. En met de ogen knipperen is voor hem een teken van angst. De wereld moet dan even buitengesloten worden door de ogen ervoor te sluiten.
Nu had ik al een filmpje aangemaakt van een ander Balkenende-optreden; dat in de uitzending van ‘Buitenhof’ zondag. Omdat het gesprek daar ook een opvallend fenomeen liet zien.
Als in Nederland politici van grote partijen debatteren, lijkt dat altijd te gebeuren binnen een nogal beperkte bandbreedte. Men kent elkaar, heeft dezelfde achtergrond, en maakt het de ander nooit heel erg moeilijk.
Helaas zeggen ook de meeste journalisten zelden iets dat buiten het beperkte kader treedt waarbinnen politici zich het liefst bewegen.
click image to play. 2.46 minutes
Maar in Buitenhof zat ditmaal een niet-journalist aan tafel, die het niets kon schelen een volgende keer misschien niet meer met Balkenende te mogen praten. Historicus Maarten van Rossem brak met harde woorden unverfrohren het buitenlandbeleid van de kabinetten Balkenende af.
En de minister-president knipperde behoorlijk met de ogen in zijn repliek.
Nu is Balkenende volgens mij naar het internationale recht een oorlogsmisdadiger, omdat hij actief steun verleende aan een illegale inval in een autonoom land. De VN had geen toestemming gegeven voor een oorlog met Irak, ondanks dat het regime van Saddam Hussein enige VN-resoluties negeerde.
Maar Balkenende vond het schenden van die resoluties zo erg dat dit voor hem nog altijd de illegale oorlog met een autonoom land rechtvaardigt. Niet toevallig omdat de Verenigde Staten ook al die kant uitgingen. Want, steun aan de VS maakt hem voorlopig immuun voor de beschuldiging een oorlogsmisdadiger te zijn. Dat land staat boven alle wetten.
Helaas vrees ik dat de portee van wat er de afgelopen jaren gebeurd is in de internationale politiek, niet zal doordringen tot het collectieve besef hier.
meer Frans de Waal op eamelje.net
meer Frans de Waal op boeklog
Ik vrees dat het bij een berichtje blijft dat Maarten van Rossem zijn jaaroverzicht alweer heeft gepresenteerd. Als er een bruikbare opname van was, had die nu toch al eens een keer online gestaan, toch?
Die uit 2004 staat wel online.
Alweer een mogelijk interessante podcast voor op de MP3-speler: het Kenniscafé van De Volkskrant. Met ditmaal Maarten van Rossem, die zijn hart lucht over het plots zo gewichtige debat over biobrandstoffen.
Mijn mening is dat dit een volstrekt schertsdiscussie is.
Dit verwachtingspatroon lijkt veroorzaakt te worden door de kennelijk onuitroeibare misvatting dat nieuw gekozen politici alles ten goede zullen keren, eindelijk zullen realiseren wat hun voorgangers nooit is gelukt. Gevolg van deze misvatting, die we wellicht het messias-complex zouden moeten noemen, is dat al die politici waarvan zoveel wordt verwacht wel bitter teleur moeten stellen. Zodoende is het hele politieke bedrijf per definitie teleurstellend.
Historicus Maarten van Rossem in: Dagblad De Pers [pdf]
Afgelopen zomer waren er al een paar testuitgaves, maar sinds dit weekend brengt het gratis dagblad De Pers voortaan ook vast een krant uit op zaterdag. Dat is geen dag waarop veel forenzen de trein nemen, dus er zal vast een andere strategie bedacht zijn het blad onder de aandacht te krijgen. Ik haalde De Pers, zoals altijd, online op.
Want, dat is eigenlijk het enige wat ik over deze krant op kan merken. Het is wel prettig om rond twaalven, als mijn computers bijna op stand-by gaan voor de nacht, alvast de krant van morgen nog even door te bladeren.
Lezen zou ik dat noemen, tot lezen komt het zelden. Helemaal sinds Maarten van Rossem geen columns meer schrijft voor De Pers.
Dus zie ik er ook maar vanaf een boeklogje aan de nieuwe weekendkrant te wijden.
Hoewel De Pers zeker zijn kwaliteiten heeft, en ik het de meest aantrekkelijke krant vind van alle vier gratis dagbladen in Nederland, ben ik het die op het medium is uitgekeken. RSS en e-mail brengen mij meer nieuws dat me interesseert, zonder dat ik daarvoor tekst in kolommetjes hoef te lezen.
De krant is een mijnheer, maar wel een heel oude mijnheer, met alleen verhalen die ik al voorspellen kan of me gewoon helemaal niet interesseren.
Gelukkig heeft een gedienstige geest bij de publiek omroep alsnog links naar dat gesprek met de historicus Van Rossem online gezet. Ik moest het laatste deel missen.
[…] In een geschiedenis van de twintigste eeuw zullen zij over honderd jaar zeker aandacht krijgen, maar het zou mij niet verbazen als tegen die tijd de enorme expansie van de wereldbevolking en de ontwikkeling van de economie en de technologie in de twintigste eeuw veel prominenter zullen worden behandeld. […]
meer Van Rossem op eamelje.net
Daarnet de Maarten! doorgebladerd in de winkel. Dat is het zomernummer van het Historisch Nieuwsblad, vermomd als glossy. Geschat leesplezier: een minuut of tien. En daarom dus niet gekocht;
Bovendien deed Van Rossem de belangrijkste onthulling uit het blad maandag al, in het radioprogramma Kunststof. Hij vindt de Amerikaanse presidentsverkiezingen geen feest meer. En noemt de belangstelling van de Nederlandse media voor het evenement tot nu toe zelfs overdreven;
Nu goed, wie leest wat voor rabiate onzin er nu al over Barack Obama verspreid wordt, kan het niet anders als met Van Rossem eens zijn;
Bij Maarten van Rossem speelt nog iets anders. Die moet ik horen spreken — en dan moet hij ook nog de uitdrukking ‘geen reet’ vermijden als overtreffende trap;
Van Rossem op schrift is doorgaans aanmerkelijk minder uniek. Zelfs al lees ik zijn boeken wel met plezier;
Iedereen heeft het altijd over het TV-programma Zomergasten — de gastenlijst voor dit jaar haalde weer alle kranten — maar ik ben nu al jaren meer geïnteresseerd in een vergelijkbaar VPRO-programma, op de radio;
Het Marathoninterview. Waarvan vanochtend de eerste uitzending was;
En waarin deze zomer alleen vrouwen aan het woord komen. Notitie aan zelf: Marjolijn Februari volgende week. Maar even ook de RSS-feed van het programma bewaren;
George Packer, in reactie op Christopher Hitchens’ hier eerder gememoreerde avonturen met het water-boarden:
The fact that waterboarding is torture forces certain questions on anyone who has supported the war on terror as vehemently as Hitchens and who, in the past, has been far quicker to criticize its critics than its excesses. This is the beginning of an argument with himself—not craven self-denunciation, but a genuine effort to draw out and clarify the hard trade-offs and ideological confusions that the past years have forced on all thinking people. But instead of having this argument, Hitchens places it in the mouths of others:
Packer gaf al eerder verbluffend goed aan waarom ik Hitchens wel in een artikel hier of daar kan lezen, maar nooit meer in een boek. Hitchens’ rijk is de polemiek, en polemieken zijn al snel vermoeiend;
Actualiteitenprogramma Eén Vandaag filmde een week uit het leven van de pas gepensioneerde historicus Maarten van Rossem; die er vooral uit bestond dat Van Rossem overal zijn mening kwam geven.
Nu houd ik van die mening. Vandaar dat Maarten van Rossem ook regelmatig optreedt op eamelje.net. Hem praten horen, is me aangenamer dan hem lezen. En toch waren de aardigste momenten uit die TV-reportage de blikjes achter de schermen. Zoals het moment dat VVD-kamerlid Arend Jan Boekestijn volkomen zijn eigen Kamerfractie afkamt, en zijn leider verwijt geen enkel idee te hebben.
Niet dat hij ongelijk heeft, trouwens. Maar benieuwd hoe liberaal de VVD zich toont tegenover de eigen defensiewoordvoerder.
Maarten van Rossem is een begenadigde talkshowgast — helemaal omdat hij zo prettig al die voorgeproduceerde toneelstukjes op televisie kan ontregelen;
Van Rossem kan ook uitmuntend college geven;
Met zijn boeken heb ik doorgaans al meer problemen;
En nu hebben twee bevindelijke omroepen hem als bekend gezicht ingehuurd om hele TV-programma’s te dragen. Voor de Evangelische Omroep bezocht hij de VS, en dat viel niet mee. Namens de NCRV wandelt hij deze weken door het Nederlandse landschap;
En dat is dus televisie 2009. Een niet heel prettige verschijning wandelt traag door een oneindig langzaam verwisselend beeld, en keuvelt daarbij wat;
De 99 Grootste Hits online;
Wist u dat 365 – het aantal dagen in het jaar — gelijk is aan de som van 10 x 10 en 11 x 11 en 12 x 12?
Elders had ik voor de Kerst al beloofd om iets te schrijven over wat er van de media te verwachten valt, als daar plots omgang mee gewenst is. Het denken van journalisten en programmamakers is namelijk redelijk misvormd. En wie dit niet beseft, koestert gauw de verkeerde verwachtingen over een optreden in de media.
Zelf zullen mediamensen zich altijd allereerst voor hun werkwijze excuseren met de uitvlucht immer onder enorme tijdsdruk te staan. Maar die tijdsdruk lijkt me het grootste probleem niet.
Journalisten, en programmamakers ook, hanteren namelijk altijd dezelfde sjablonen om hun nieuws of opinies te presenteren. En deze vertelvormen zijn zo ingesleten, ook bij het ontvangend publiek, dat vrijwel niemand ze meer als cliché herkent.
Een eerste advies is daarom aan iedereen: ga nooit met uw hoofd op televisie, als a] uw verhaal enige nuance behoeft, want daarvoor is er bijna nooit tijd of gelegenheid, of b] wanneer TV-makers een debat organiseren.
TV-debatten zijn namelijk nooit redelijke of eerlijke debatten. Genuanceerdheid komt niet over, zoals gezegd. Een debat op televisie wordt pas aardig als er twee meningen verkondigd worden die diametraal tegenover elkaar staan. Doet er daarbij niet toe of de ene mening misschien nogal wat minder valide is dan de andere.
Eerder signaleerde ik al eens hoe Midas Dekkers wel even op TV met een gristenfundi zou afrekenen over de evolutietheorie. En daarbij wat hooghartig onderschatte hoe de wetten van het medium luiden. De sympathie ligt namelijk altijd bij de underdog in een discussie. Zelfs al praat deze onzin.
Dit wordt pas anders als het publiek de onzin ook als onzin herkent. Wat zelden voorkomt.
Vanavond was historicus Maarten van Rossem de lul. Hij kwam in het prietpraatprogramma ‘Nova College Tour’ om te vertellen dat het Nederlandse leger zich straks uit Afghanistan terug moet trekken, zoals ook de politieke afspraak luidde. Maar de programmamakers hadden een show opgezet met als enige doel om te propageren hoe veel goed onze jongens wel niet doen. En hoe geïnformeerd iemands opinies ook zijn, deze slaan in al hun abstractie geheel dood tegenover huilende nabestaanden, die natuurlijk nooit willen dat hun zoon voor niets in den vreemde gesneuveld is. Of tegenover al de militairen in de studio, die allereerst solidair zijn met hun broeders, in Afghanistan of waar ook ter wereld, en alleen daarom al nooit objectief over het onderwerp kunnen praten.
Op boeklog schreef ik vandaag hoe zorgvuldig vermeden wordt om over Afghanistan in termen van ‘oorlog’ te praten. De ‘Nova College Tour’ van vanavond bracht een zeldzaam zuiver staaltje rijkspropaganda om deze uitspraak te bekrachtigen.
[…] Dus had alleen volgens zijn eigen redenering al de titel van dit pamflet moeten luiden: Waarom lijkt de Nederlandse burger boos? En die nuancering had dit tenminste een boek gemaakt waarin over beeldvorming werd nagedacht. Of over de onvruchtbare wurgsex die de Nederlandse media en de Haagse politiek telkens weer met elkaar hebben; blind voor de buitenwereld; alleen oog hebbend voor de ander. […]
Geheel vergeten te melden, de uitzendingen van ‘Geschiedenisgasten’, deze week ’s ochtends vroeg om 9.15 uur, op Nederland 2. Die dan weer mede dienen op reclame te maken voor het digitale Themakanaal Geschiedenis 24.
In de eerste aflevering: Maarten van Rossem.
De Dutch Bloggies zullen niet langer worden uitgereikt, zo werd mij gemeld in een heus persbericht;
En dus zou ik nu behoren te schrijven hoe jammer dit is;
Vorig jaar nog werd eamelje.net genomineerd voor de verkiezing van meest populaire weblog, samen met nog 299 andere sites;
Aanzienlijk populairder websites vooral;
En boeklog behoorde tot de beste vijf literaire weblogs;
Winnen zal nu nooit meer lukken;
Alleen kan ik daar geen tel van wakker liggen;
Zoals ik vorig jaar ook al schreef;
Prijzen hebben alleen nut als die het beste bekronen dat er is;
Prijzen hebben alleen waarde als de jury terzakekundig is;
En ik heb al niet eens het idee dat er iemand of iets een overzicht heeft van wat er aan Nederlandstalige weblogs bestaat;
En dan nog: wat is een weblog? Nu zelfs reguliere media weblog-software inzetten om stukjes van hun columnisten online te zetten;
Heeft Maarten van Rossem bijvoorbeeld tegenwoordig een weblog?
Het enige wat de Dutch Bloggies mij zeiden, was dat er eens een reeks sites op een rij werd gezet, en ik doorgaans daar de meeste niet van kende;
Overzicht krijgen, hoe gekleurd of beperkt ook, heeft altijd nut.
Vreemd hoe mensen soms na éen woord al bijna niet meer serieus genomen kunnen worden. Een bijvoeglijk naamwoord dan ook nog.
In haar prachtboek Breasts bespreekt Florence Williams medisch onderzoek in Denemarken. En terloops meldt ze daarbij dat het land zo’n verschrikkelijk Noordzeeklimaat heeft.
Die mededeling dient verder geen enkel doel. Bovendien legt Williams niet uit wat een Noordzeeklimaat inhoudt — laat staan wat daar verschrikkelijk aan is.
Zelfs woont mevrouw in het midden van de VS, waar het weer zo prettig extreem kan veranderen van het ene moment op het andere.
Een Noordzeeklimaat lijkt me nu net gematigd in alles.
En goed, dan ben ik ook geen Maarten van Rossem, die het klimaat hier het beste aller klimaten vindt — nooit meer dan een dag of wat te warm in de zomer, zelden heel lang koud in de winter; ideaal voor een schrijver of een onderzoeker kortom.
Toch trok ik me de opmerking van Florence Williams aan. En dat komt door het fietsen het hele jaar door. Want voordien was mijn bestaan zo comfortabel centraal verwarmd dat bijna al het weer heel makkelijk te negeren was. Inmiddels heb ik meer idee gekregen van wat normaal is, en dus gemiddeld.
En klimaat is niet anders dan een weergemiddelde, genomen over veertig jaar.
Met dit gemiddelde kan ik heel wel leven. Omdat gemiddelden nu eenmaal ook zo werken — die zijn nu net de doorsnee waar je aan gewend raakt.
Zelfs al betekent dit dat mijn fietsen maar beter spatborden kunnen hebben; anders dan die in de VS; waar het zo veel minder vaak regent.
Problemen heb ik eerder met de afwijkingen van de normale toestand. Zoals de te koude en schrale oostenwind die me van december 2012 tot in april dit jaar gepest heeft. Waar een zuidwestenwind zo veel normaler zou zijn geweest; want gemiddeld.
Omdat deze ’s winters van over zee aan komt waaien, is die alleen al minder kil.