Tussen gekken & gajes ~ Stella Braam
Voor een verzameling van teksten als deze is het woord eclectisch als beschrijving bedacht. Ook al omdat de onderzoeksjournalist Stella Braam niet enkel van een afstandje naar haar onderwerpen bleef kijken. Zo zeer zelfs participeerde ze bijvoorbeeld in de wereld van de dak- en thuislozen in Amsterdam dat ze er even verslaafd door raakte aan de crack cocaïne.
Die gebeurtenis wordt overigens nogal omfloerst beschreven in de bundel Tussen gekken & gajes.
Ook komt onder meer de wrange nasleep aan bod van een eerder boek dat ze schreef met Mehmet Ülger, Grijze wolven, waarvoor gekeken werd hoe zeer fascistisch-nationalistische Turkse organisaties zich in de Nederlandse samenleving hebben verweven. Dat onderzoek leverde hen doodsbedreigingen op — waardoor de journalistenbond NVJ kogelwerende vesten voor ze kocht. Ook moesten ze onderduiken.
Andere reportages verliepen gelukkig minder heftig voor haar — al gold dat doorgaans niet voor de in deze verhalen beschreven mensen.
En mede hierdoor houd ik uiteindelijk twee ideeën over aan dit boek.
De eerste luidt hoe jammer het eigenlijk was dat de opgenomen reportages en verhalen dateren uit het einde van de jaren negentig, begin 21e eeuw. Want, inmiddels zijn we zeker vijftien jaar verder. En mede dankzij het blinde geloof in marktwerking van alle kabinetten sindsdien aan de macht is te vermoeden dat er niets tot heel weinig ten goede veranderd zal zijn.
Integendeel.
Voor de zwaksten.
Waar de overheid zou kunnen zorgen, en dat soms ook gedaan heeft, zal er enkel verschraling zijn opgetreden. De politie had al geen tijd om boeven te vangen, maar door de bezuinigingen in de geestelijke gezondheidszorg vragen verwarde mensen tegenwoordig nogal wat extra van hun capaciteit. Om slechts éen voorbeeld te noemen.
Sommige reportages zouden gewoon elke tien, twaalf jaar opnieuw moeten worden gedaan.
En mijn tweede idee was dat al deze teksten lazen als een brief van een relatief machteloos burger aan de boven-ons-gestelden. Kijk toch eens, staat er dan, dit heb ik allemaal met eigen ogen kunnen waarnemen. Zonder daar nu heel veel moeite voor te doen; behalve dan om die eerste stap toch eens te zetten, en bijvoorbeeld de straat op gaan en met de mensen te praten daar. Al dit onrecht. Deze vooroordelen ook bij de instanties die geacht worden te helpen; omdat ze daartoe werden opgericht. En wat gebeurde er vervolgens?
Niets. Te weinig.
Tenzij iemand die nog wel zelf durfde na te denken nog eens iets deed op eigen initiatief.
Geëngageerd, zo heet de manier van werken van Stella Braam dan. Activistisch, desnoods. Alleen kan geen van zulke labels het simpele gegeven wegnemen dat alle wijsheid ermee begint niet alles als vanzelfsprekend aan te nemen. Dat het daarom niet zelden noodzakelijk is om zelf te gaan kijken. En dan ook te durven kijken. Omdat de couranten al zo vervelend volstaan met stukken die geschreven zijn door lieden die nooit vanachter zijn bureau vandaan komen; en daarmee al te gedienstig meehelpt om werkelijkheden in stand te houden die zo helemaal niet hoeven te bestaan.
Boeken als deze zijn er nooit genoeg. Waarom zijn er zo weinig journalisten als Stella Braam?
RSS feeds