Denken over geld en waarde ~ Karim Benammar sam.

Ergens aan de rand van het auteursrecht; daar waar de boekuitgevers nog altijd geld willen zien, maar leerkrachten en docenten dat domweg niet hebben, strekt zich een wat omstreden gebied uit. Een gedoogzone zo u wilt, waar onderwijsinstellingen doorgaans verblijven door slechts een generieke kopieerbelasting te betalen aan éen van die vele vage inningsorganisaties die in Nederland actief zijn.

Voor mijn studie geschiedenis werden nogal wat teksten gebruikt die in kopie met andere teksten in een bandje waren gestopt. Readers heetten deze bloemlezingen bij ons. Klappers, zo heten ze elders. En dan zijn er vast nog meer benamingen voor ook — want zulke bundels met altijd wat onwelriekende en grijze kopietjes komen overal in het onderwijs voor.

En zelden zal de opgenomen auteurs om toestemming zijn gevraagd.

Des te meer valt het op dat serieuze uitgevers zich eigenlijk zo zelden aan dit genre wagen — dat ik eenmaal afgestudeerd vrijwel geen reader meer zag.

En geven ze toch een klapper uit, dan wordt veel moeite gedaan om de schijn op te houden dat er een eenheid in de opgenomen teksten zit. Dus staat er een essaytje vooraf in van de samensteller, die de inhoud alvast zo’n beetje samenvat. Of de lezer aangeeft waarop te letten.

Denken over geld en waarde is voor de verandering een als boek uitgegeven reader. Dus, hoera, alle opgenomen teksten zien er grafisch hetzelfde uit. 23 sleutelteksten met een wat afstandelijker kijk op economie dan normaal bevat het boek, volgens samensteller Karim Benammar.

De samenstelling op zichzelf is al een statement over economie en recht, zo lijkt me.

En de opgenomen teksten zijn nogal kort — enkele pagina’s op zijn hoogst. Bovendien heeft Benammar daar dan ook nog weleens in gesnoeid.

Kort is weliswaar goed om leuk even een harde paukenslag te krijgen, maar doet vervolgens toch verlangen naar wat meer context — die een docent dan had gegeven.

Vervelender voor mij nog was dat ik een vrij groot deel van de opgenomen teksten al gelezen had. Want waren de passages niet bekend, dan op zijn minst hun schrijvers wel. Dus had ik het boek niet gelezen waaruit de samensteller een gedeelte had gekozen, dan kende ik wel een vergelijkbaar boek van dezelfde gebloemleesde auteur, of waren hun ideeën me opgevallen door alle media-aandacht daarvoor. En Krugman, Taleb, of Adam Smith? Die komen zelfs al op boeklog voor.

Dus bleef er vrij weinig over dat nieuw was, en, belangrijker nog, dat mij nieuwsgierig maakte naar een onbekende auteur. Want, weliswaar is bijvoorbeeld nuttig dat Muhammad Yunus het microkrediet heeft bedacht, eenmaal met het verschijnsel bekend valt daar toch vrij weinig meer over te zeggen.

Econoom Jan Pen moest ik nodig eens lezen, zo maakte een column van zijn hand over ‘het genoeg’ me duidelijk. Alleen zou dat altijd al.

[ wordt vervolgd ]

Karim Benammar sam., Denken over geld en waarde
23 sleutelteksten
175 pagina’s
Parrèsia, 2013

Great Unraveling ~ Paul Krugman

Paul Krugman werd in het jaar 2000 door de The New York Times aangetrokken als columnist. De bedoeling was dat hij over internationale economische ontwikkelingen zou schrijven. Maar de praktijk pakte anders uit. Eerst waren er de grote bedrijfsschandalen in de VS, toen bleek de regering Bush een totaal leugenachtig beleid te voeren.

Tot Krugman’s grote ontsteltenis waren de media totaal onkritisch over dit nieuws. Hij was gewend te denken in zwart-wit termen, zoals wetenschappers onderling doen. Iets is mogelijk, of niet. En zo niet, dan wordt het daarmee onzin. Maar de massamedia namen kritiekloos alle retoriek van bewindsvoerders over, vaak in een laffe poging om zich als neutrale boodschapper te positioneren.

Dit maakte dat Krugman op een gegeven moment zeker wist wat de media zouden schrijven als de regering Bush zou beweren dat de aarde plat is.

Shape of the Earth: Views Differ

Nogal wat journalisten waren woedend om deze aantijging. Maar soms gaat het niet aan om objectief te willen blijven. Dan blijven namelijk leugens onbestraft.

The Great Unraveling is een boek over economie. Na 2003 zou Krugman ook erg kritisch schrijven over de Amerikaanse inval in Irak, maar de columns over dat aspect van het beleid zijn buiten het boek gelaten. Dit maakt deze bundel artikelen soms wat al te binnenlands Amerikaans. Bovendien zijn we een aantal jaren verder, en is alle drukte over sommige onderwerpen achterhaald.

Toch is dit in een aantal opzichten een goed boek. Krugman doet namelijk steeds zijn best om het publiek te tonen waar zij op moet letten, om niet in alle holle propaganda te trappen. Dit maakt het in sommige opzichten ook een leerboek voor kritischer journalistiek. Zij het dat Krugman zich aanmerkelijk kritischer toont over wat er op de beurs gebeurt dan de meeste zakenrubrieken in de media zijn. De beurswaarde van een bedrijf is namelijk heel tamelijk eenvoudig oneindig te vergroten, zoals het grote tal schandalen wel verduidelijkt. Heel verontrustend daaraan blijkt ook te zijn dat elk bedrijf zich op een andere manier beter had voorgedaan dan het was, en dat talloze toeleveranciers en betrokkenen kalmpjes de leugen meespeelden.

Paul Krugman, The Great Unraveling
Losing Our Way in the New Century
426 pagina’s
W.W. Norton & Company, 2003

Loon naar werken ~ Paul Krugman

Dit boek heb ik toevallig ergens een keer gekocht, in de loop. Waarschijnlijk omdat het zwaar afgeprijsd was en ik dacht dat aankoop nuttig zou zijn om iets meer over de internationale economie te leren.

Toch las ik het lang niet. Mijn wantrouwen tegenover economen is nu eenmaal groot, zelfs als ze Paul Krugman heten. Economie lijkt misschien een wetenschap, maar is dat niet. Er bestaat weliswaar een Nobelprijs voor, maar die wordt gesponsord door een bank. Nee, economen mogen dan belangrijk doen omdat ze over miljardenbedragen praten, en terug kunnen vallen op wat wiskundige modelletjes. Maar wat mij betreft zijn het vrijwel allemaal utopisten, die hun denkbeelden over hoe de wereld er zou uit moeten zien te zeer verwarren met hoe die is.

Ze bedoelen het zo goed.

Zo dacht ik er tenminste over, tot Paul Krugman tijdens de eerste regeringsperiode van George Bush de jongere vrijwel de enige binnenlandse criticus bleek van diens beleid die in een vooraanstaand medium schreef. Als columnist aangetrokken door de New York Times om over economie te schrijven, nam hij de ruimte die hij nodig achtte. En daarbij klonk hij telkens weer verstandig.

Interessant werd toen ineens waarom Krugman op zo veel weerstand stuitte, afgezien van zijn politieke kritiek. Waarom er hele websites opgezet werden om uit te leggen wat er in zijn economische analyses niet deugde. En ziet, op die vraag geeft dit boek dan weer antwoord. Omdat sommige neoconservatieve tendensen zich midden jaren negentig ook al duidelijk aftekenden, maar veel minder bedreigend waren, omdat de Republikeinen toen nog een minderheid hadden in de Senaat. En de Amerikaanse economie nog bloeide.

Simpel gezegd was het budget voor fundamenteel economisch onderzoek op de universiteiten in de VS zo’n 20 miljoen dollar in 1996. Maar daarnaast publiceerden tal van particulier gefinancierde conservatieve denktanks en onderzoekscentra ook zo hun rapporten. Voor ieder idioot of achterhaald economisch idee zijn wel economen te koop die dat willen bewijzen. Vooral simpele maar volledig verkeerde doctrines zijn daarbij in tel.

Geruststellend schreef Sweder van Wijnbergen, de toenmalig Secretaris-generaal van Economische Zaken, in het voorwoord van dit boek dat zoiets in Nederland niet kan. Hier doen economen wel dienst in adviesraden en op de ministeries, anders dan in de Verenigde Staten. De politiek heeft hier veel minder de neiging economische problemen te versimpelen, aldus Van Wijnbergen. Niet lang daarna werd hij door minister Annemarie Jorritsma [VVD] weggestuurd, omdat zijn ideeën niet in haar eenvoudige wereldbeeld pasten.

Toegegeven, ik heb niet alle artikelen in deze bundel met evenveel belangstelling gelezen. Wat Krugman schrijft over de Europese eenheidsmunt of de Franse economie is interessanter dan sommige ontwikkelingen in de VS waren, onder Clinton. Maar door zijn prikkelende schrijfstijl en heldere ideeën legt hij wel bloot wat ik in de Nederlandse bladen node mis.

Waarom heb ik nog altijd geen stuk mogen lezen over wat die euro nu werkelijk betekent, vanaf het decennium voor de invoering tot zeg over twintig jaar?

Paul Krugman, Loon naar werken
200 pagina’s
Uitgeverij het Spectrum, 1998
Vertaling van The Accidental Theorist
And Other Dispatches from the Dismal Science