Collected Poems ~ Philip Larkin

Fijn aan deze bundel gedichten van Philip Larkin is dat ze er bijna allemaal instaan. Sinds deze uitgave zijn hier en daar nog wat ongepubliceerde verzen ontdekt. Zo staan in de naderhand uitgegeven brieven van Larkin wat aanzetten en gelegenheidsdingen te lezen.

Vervelend is dat de samensteller er voor koos om de gedichten chronologisch te presenteren. In het eerste gedeelte is dat het werk waar Larkin over tevreden was, het tweede en grootste gedeelte van de bundel wordt ingenomen door juvenalia. Die doen er voor mij niet zo toe.

Erger nog is dat de weinige bundels die Larkin tijdens zijn leven uitgaf steeds op zich een eenheid vormden. De som was groter dan de delen. Dat verband werd nogal ruw verwijderd, en nu moet elk gedicht het maar helemaal op eigen kracht zien te redden.

Schipperen, door via een eigen register de gedichten wel te lezen in de volgorde zoals Larkin bedoelde, is onhandig.

Dat maakt dat het enige positieve aan dit boek in deze vorm voor mij is zo nu en dan bij het herlezen nog eens een bijna onbekend gedicht tegen te komen.

Maar goed, Larkin. Wat te zeggen over de norse bibliothecaris uit Hull, die zeker op het laatst gedichten schreef van een unieke humor en een diepe menselijkheid. Hij is een favoriet, zoals vele postjes op mijn gewone weblog getuigen.

Jan Eijkelboom mag nog zo zijn best gedaan hebben enkele gedichten in het Nederlands te vertalen, maar die halen het toch niet bij het origineel. Al begrijp ik dat verlangen van Eijkelboom om iets met Larkin’s werk te doen ook heel goed. Niemand moet beter lezen dan een vertaler. En Larkin lezen, is een voorrecht.

Philip Larkin, Collected poems
Edited with an introduction by Anthony Thwaite
330 pagina’s
The Marvel Press and Faber and Faber, 1993

Further Requirements ~ Philip Larkin

De dichter Philip Larkin [1922 – 1985] stelde nog tijdens zijn leven een eigen selectie samen uit het losse schrijfwerk dat hij zoal had gedaan; dat meestal bestond aan kritieken voor kranten. Deze bloemlezing kreeg de titel Required Writing. En daar spreekt uit dat veel van het geschrevene met frisse tegenzin was gemaakt. Zonder opdracht was het er nooit gekomen.

En er waren nog meer, veel meer, van die krantenstukken. Dus verscheen in 2001 deze postume bundel. Further Requirements. Waarin ook interviews zijn opgenomen, en uitgeschreven radio-optredens.

Mij is indertijd om éen of andere reden die hele uitgave ontgaan. Terwijl Larkin als dichter toch een held van me blijft. Maar gelukkig komt het met boekuitgaven inmiddels niet meer op een jaar aan, voor ze onvindbaar worden.

Zelden zal ik dit jaar zo naar de komst van een besteld boek hebben uitgekeken. Terwijl ik inmiddels toch zou moeten weten dat zo’n postuum boek met mengelwerk nooit met al te hoge verwachtingen bekeken moet worden.

Tegelijk werd ik nog niet eens in mijn verwachtingen teleurgesteld ook. Larkin bleek alleen om heel andere redenen interessante dingen te hebben gedaan dan gedacht. De interviews of uitgeschreven radiopraatjes zeiden me allemaal betrekkelijk weinig. Daar lijkt Larkin inderdaad de beste al tijdens zijn eigen leven van te hebben gepubliceerd, in die Required Writing.

Evenmin waren nu nog de poëzierecensies uit de jaren vijftig en begin jaren zestig heel interessant, dan meestal geschreven voor The Manchester Guardian.

Maar het is in dit boek net of hij ergens halverwege de jaren zestig ontdekt: als ik dit werk dan toch moet doen, dan kan ik er ook beter maar lol aan beleven. En vervolgens staan in de recensies altijd treffende oneliners.

Het dodelijkst is Larkin meestal in de terzijdes. Als hij een biografie over Cyril Connolly recenseert, geeft hij ook eenregelige oordelen over de boeken van de geportretteerde schrijver.

The Unquiet Grave (1944), though respectfully received, staggered alarmingly between the pretentious and the ludicrous (‘The object of Loving is to end Love’, etc.). [350] 1

Ook begint hij dan zijn stukken weleens met een prettig vooroordeel dat verder nergens in een vervolg krijgt, maar wel meteen de toon zet:

I wonder if I am alone in finding the notion of conventional love poetry a little dated at present. After all, it’s the orgasm we are interested in now; and if the nuclear family is under fire as socially undesirable, what about the nuclear couple? Almost élitist wouldn’t you say? [274]

Larkin kreeg nogal wat poëziebloemlezingen te bespreken, en het is knap hoe hij zich daar dan meestal uit redde, door over het onderwerp van de bloemlezing te schrijven, en slechts zijdelings over de selectie.

Verder viel op dat het hem niet te min was om bestsellertjes te bespreken. Eén recensie is gewijd aan de laatste James Bond-boeken van Ian Fleming. Twee keer recenseerde Larkin een thriller van Dick Francis. En dan waren dat niet de beste boeken uit dat oeuvre, de rest was wel zeer goed:

The temptation, already hinted at, for Francis to become ‘a real novelist’ must be very strong. Let us hope he resists it; he is always twenty times more readable than the average Booker entry. [329]

En goed, dan bespreekt Larkin in de loop van de decennia ook wel zeven keer een boek van zijn vriend Betjeman. En dan werkt deze herhaling in zo’n boek als dit niet, omdat zijn oordeel over diens poëzie niet verandert, en de bewondering slechts lijkt te groeien.

Further Requirements is geen boek om van kaft tot kaft te lezen, en waarschijnlijk alleen interessant voor de diehard fans. Alleen hoor ik daar voor de verandering ook eens bij.

Philip Larkin, Further Requirements
Interviews, Broadcasts,
Statements and Book Reviews
1952 — 1985
Edited and with an introduction by Anthony Thwaite
391 pagina’s
faber and faber 2002, oorspronkelijk 2001

1. The Unquiet Grave wordt hier op boeklog besproken . [↩]

Larkin at Sixty ~ Anthony Thwaite [ed.]

Toen dit vriendenboek uitkwam, bij de zestigste verjaardag van de dichter Philip Larkin, had hij nog maar kort te leven. Alleen wist geen van de deelnemende auteurs dit, en Larkin waarschijnlijk evenmin. Deze wetenschap maakt dit tot een soms wat pijnlijk boek. Er spreekt nog zo’n enorme verwachting uit over Larkin. Het beste moest allemaal nog komen. Terwijl in werkelijkheid het oeuvre toen al afgerond was.

Ik had dit vriendenboek eerder gelezen, maar dit was toen om een duidelijke reden. In 1992 kwamen de verzamelde brieven van Larkin uit. En heel wat uit die dikke brievenbundel is gericht aan mensen die in Larkin at Sixty iets vertellen over hoe het met de verhouding tussen hen zat. Dat was nuttige achtergrondinformatie bij al die correspondentie.

Maar zo los herlezen had dit boek me aanzienlijk minder te vertellen. Niet dat er ook maar iets op de opgenomen stukken is aan te merken. Maar toch.

Ik bewonder een groot aantal gedichten van Larkin, en het is prettig om ook anderen diezelfde eerbied te zien verwoorden. Maar de eerste keer lezen had me vrijwel alle feiten bijgebracht over Larkin’s leven die me interesseerden, en die was ik duidelijk nog niet vergeten. Terwijl ik evenmin in de tussentijd zelf enorm verrijkt was in mijn ideeën over de Engelse poëzie. Dus bracht het herlezen niet wat het zo prettig kan maken; het bewijs te vinden sinds de eerste lezing zichtbaar gegroeid te zijn.

I’d eaten it.

Larkin at Sixty
Edited by Anthony Thwaite
148 pagina’s
Faber and Faber, 1982

* opgenomen essays en gedichten:

• Noel Hughes, The Young Mr Larkin
• Kingsley Amis, Oxford and After
• Robert Conquest, A Proper Sport
• Charles Monteith, Publishing Larkin
• B. C. Bloomfield, Larkin the Librarian
• Douglas Dunn, Memoirs of the Brynmor Jones Library
• Harry Chambers, Meeting Philip Larkin
• Andrew Motion, On the Plain of Holderness
• Alan Bennett, Instead of a Present
• Donald Mitchell, Larkin’s Music
• John Gross, The Anthologist (on The Oxford Book of Twentieth Century English Verse)
• George Hartley, Nothing To Be Said
• Clive James, On His Wit
• Alan Brownjohn, Novels into Poems
• Christopher Ricks, Like Something Almost Being Said
• Seamus Heaney, The Main of Light
• Peter Porter, Going to Parties (a poem)
• John Betjeman, Archibald (a poem)
• Gavin Ewart, An Old Larkinian (a poem)

Poems ~ Philip Larkin

Van sommige boeken spijt het me dat ik ze ooit kocht. Doorgaans zijn dat dan verzamelwerken. Waarbij mijn weerzin dus niet eens de inhoud per se betreft. Er klopt dan simpelweg iets niet aan de omvang van zo’n uitgave, of het papier, of iets minder goed benoembaar anders.

Zo bezit ik van de Engelse dichter Philip Larkin de Collected Poems, in de uitgave uit 1988, die samengesteld werd door Anthony Thwaite. En wat Thwaite deed met dat boek indertijd was meteen al omstreden. Hij bracht er alle tot dan bekende gedichten in samen van Larkin, gepubliceerd en ongepubliceerd, en plaatste deze in chronologische volgorde. Daarmee werd bijvoorbeeld de ordening losgelaten van de bundels die tijdens Larkin’s leven verschenen.

Nooit heb ik dat verzamelwerk als een prettig boek ervaren — éen om telkens even ter hand te nemen, om dan een gedicht op te zoeken dat inmiddels al een oude vriend was. En om dan toch ook verrast te worden door veel minder bekende regels op de bladzijden in de buurt.

Het duurde sinds 1988 even, maar ondertussen zijn er meerdere uitgaven beschikbaar met het verzamelde werk van Larkin; met net wat verschillende ordeningen. Wie wil kan er zelfs éen krijgen met alle schetsjes en onafgemaakte gedichten erbij.

Ik zal geen van die boeken kopen.

Mijn ideeën in het algemeen over het boek als bezit zijn ook veranderd sinds 1988.

En ik besef dat ik voor mijn manier van poëzie lezen het meest zou hebben los aan de vier oorspronkelijke bundels die verschenen tijdens het leven van Philip Larkin [1922 — 1985]. Alleen is zijn debuut niet vreselijk interessant, en ken ik de regels van vele gedichten uit de overige drie bundels al heel lang uit het hoofd.

Sinds opnamen ontdekt werden waarop Larkin zijn poëzie voordraagt, hoor ik veel van die stanza’s zelfs in zijn stem.

Moest ik wel toegeven dat zo’n oerbundel misschien toch een eigen bewegingsritme heeft, daarin aangebracht door de auteur, waardoor de poëzie daarin wellicht onderling nog verbindingen maakt die mij altijd zijn ontgaan. Dat zij dan zo.

Wilde ik wel nog eens de bloemlezing inzien die Martin Amis maakte uit Philip Larkin’s gedichten. Amis kende Larkin. Zijn vader was zeer goed met hem bevriend. En dat zal ook een reden zijn geweest voor de uitgever om hem dan deze keur uit het werk te laten samenstellen. Faber and faber geeft in deze reeks doorgaans boeken uit waarin een dichter uitlegt wat hem of haar zo aantrok in het werk van een illustere voorganger.

De introductie die Martin Amis schreef over Larkin bleek ik evenwel al te kennen.

En ook de selectie uit het werk verraste me niet. Amis zag al evenmin veel in die eerste bundel, The North Ship, terwijl hij de laatste, High Windows, bijna in zijn geheel opnam. Zo kan ik ook bloemlezen.

Maar Larkin’s canonische oeuvre is misschien wel te klein ook, om daar nog eens het beste uit te willen selecteren.

Dat zo veel anderen zich vervolgens geroepen voelden om nog eens toe te voegen aan die verzameling van die drie haast perfecte bij leven afgeronde bundels, met hun geringe tal gedichten, is misschien wel begrijpelijk. Ergernis wekt dat inbrengen van al die valse lucht dus toch ook.

Philip Larkin, Poems
Selected and with an introduction by Martin Amis
92 pagina’s
faber and faber, 2011