Er is niets poëtischer dan de waarheid ~ Ivan Wolffers (red.)

Ooit was de schrijver Multatuli nog niet herdacht met een standbeeld. Een schande was dat, vond menigeen, waaronder de arts en schrijver Ivan Wolffers. Dus werd er geld ingezameld. Onder meer door dit actieboek uit te geven, waartoe tal van bekende Nederlandse auteurs hun gedachten over Eduard Douwes Dekker hadden opgeschreven.

Althans. Willem Frederik Hermans zag niet zo veel in het plan. De tijd van standbeelden was voorbij. Maar hij gaf wel weer toestemming om de beide brieven af te drukken die hij met Wolffers over het onderwerp had gewisseld.

Het boeiendst in deze bundel schreven de mensen die echt over Douwes Dekker hadden nagedacht, en niet enkel goede herinneringen bewaarde aan een flard Woutertje Pieterse op school, of de fabel van ‘Saïdja en Adinda’. Probleem werd alleen wel dat Multatuli dan meestal een nogal onsympathiek mens werd bevonden. Hoe goed hij soms ook schrijven kon.

Ook was er nog een ander probleem, volgens Hans Vervoort.

Op de televisie zie ik wel eens het programma ‘Wordt u al geholpen?’, een platte Engelse serie over komische gebeurtenissen in de modeafdeling van een warenhuis. Floor-chef is captain Peacock, die als twee druppels water lijkt op latere foto’s van Douwes Dekker. Heiligschennis, maar áls er ooit een beeld van Multatuli in Amsterdam komt, zal het op veel fotografische belangstelling van Engelse toeristen kunnen rekenen. [94]

Prettig duidelijk vond ik vooral de bijdrage van Maarten ’t Hart, die geen goed woord over heeft voor Multatuli, of diens status als auteur.

Te lang reeds werd in Nederland Multatuli de hand boven het hoofd gehouden. Volkomen misplaatste bewondering is zijn deel geworden. [141]

Maar, zal men zeggen, hij kwam toch op voor ‘de verdrukte Javaan’. Ach, hoe nobel! Bedenk daarbij wel dat Mutatuli twee jaar lang op verlof in Nederland was, niet naar Indonesië terugwilde, daartoe geprest moest worden. Bedenk wel dat hij in die twee jaar grootmoedig andermans geld erdoor joeg en uiteindelijk wel terug moest en daarover zo verontwaardigd was dat hij de eerste de beste kans aangreep om amok te maken. [143]

Onze grootste schrijver? Vanwege die schaarse toevalstreffers in zijn werk, die enkele schitterende formuleringen? [145]

Z’n kennis was minimaal. Hij wist minder dan een kind wat nu van de lagere school afkomt. Hij was geborneerd, bekrompen, eigenwijs, meende Kant, Stuart Mill, Goethe, Sterne, ‘die vuile Richardson’, Diogenes (‘Ik houd Diogenes voor een bluffer’) en tientallen anderen van wie hij weinig tot niets gelezen had, rustig terzijde te mogen schuiven. [146]

Hoe komt het dan toch dat hij zo algemeen bewonderd wordt? Het antwoord daarop is simpel: men kent z’n werk niet. [147]

Voorts was ’t Hart opgevallen dat maar éen soort auteurs werkelijk grote bewondering had voor Multatuli. De polemisten onder de Nederlandse schrijvers konden inderdaad wat een voorganger in hem zien.

Maar, misschien onbedoeld, Maarten ’t Hart toonde in zijn afkeer toch ook aan hoe prettig het kan zien om iemand te zien fulmineren tegen een ander; of de misverstanden die ieder over die ander heeft.

Er is niets poëtischer dan de waarheid
Schrijvers over Multatuli
157 pagina’s
Uitgeverij Contact, 1986

* in dit boek zijn bijdragen opgenomen van:

Ziektemakers ~ Jörg Blech

Het gegeven is me welbekend, en ook hier op boeklog werd al regelmatig gesignaleerd:

dat eenmaal gevormde instituties kunstmatig vraag gaan creëren om hun bestaan te rechtvaardigen, en andere maatregelen nemen om het systeem dat zij vertegenwoordigen te versterken. [bron]

wee de dokter die onvoldoende om handen heeft. Hij schept zich werk, [bron]

[…] het resultaat van de huidige gezondheidszorg is dat er steeds meer zieke mensen bijkomen. Vroeger was iedereen gezond of dood, tegenwoordig heeft een groot gedeelte van de bevolking medische zorg nodig. [bron]

En dan negeer ik nog verschillende andere titels ook. Waarom dan toch weer een boek gelezen dat slechts bevestigd wat ik al weet? Dat ik tegenwoordig slechts gezond ben omdat nog niemand de goede diagnose van mijn kwalen heeft gemaakt?

Het eenvoudige antwoord luidt: omdat de werkelijkheid altijd nog erger is dan ik vrees.

Het wat gecompliceerdere antwoord luidt: bedachte griezelverhalen doen me niets. Ontleed zien worden hoe corrupt de werkelijkheid in elkaar zit, maakt juist wel indruk. Zelfs al is me de uitkomst van de sectie bij voorbaat bekend.

Jörg Blech is een Duitse wetenschapsjournalist, en schrijft derhalve over de toestand in Duitsland. Waar de pillenfabrikanten nog net iets meer invloed schijnen te hebben op wat doktoren aan ziektes herkennen, dan elders.

Tegelijk wijst de Nederlandse arts Ivan Wolffers er in het nawoord op, dat ook Duitsland zo zijn medische problemen kent, die nergens anders ter wereld bestaan. Duitsers kunnen aan ‘Kreislaufswachheit’ lijden. En Blech meldt daar niets over. Terwijl hij wel kritisch is over het bestaan van het ‘irritable bowel syndrome’; dat alleen in Anglosaksische landen voorkomt.

Fransen kennen dan weer de elders onbekende ‘crise hépatique’; waarvoor velen behandeling krijgen.

Ik moet daar om lachen, maar dat is ook om niet te hoeven huilen.

Ondertussen blijft het percentage van het Bruto Binnenlands Product dat aan zorg wordt besteed van jaar tot jaar stijgen. Ondertussen heeft Big Pharma ontdekt hoe profijtelijk het is om pillen te slijten voor kwalen die nog niet bestonden voor de pil was gemaakt. En anders zijn het wel kunstmatig verrijkte etenswaren. Een correctie op deze ontwikkelingen lijkt onmogelijk te zijn.

Houd ik dan nog iets speciaals over aan De ziektemakers? Ja, toch wel. Omdat Blech voor mij eeuwig alle gezeur over cholesterol verdacht heeft gemaakt — ik wist niet dat mijn hersenen voor 15%-20% uit cholesterol bestaan.

En toch ook Blech’s cynische conclusie dat de vrouw biologisch gezien zo ingewikkeld in elkaar zit — met die wisselende hormoonspiegels in de loop van de maand — dat de medische wetenschap werkelijk nog altijd weinig beter lijkt te kunnen, dan om haar alvast maar geheel ziek te verklaren.

Prutsers.

Jörg Blech, De ziektemakers
Hoe wij tot patiënt gemaakt worden
191 pagina’s
Wereldbibliotheek, 2005
vertaling van Die Krankheitserfinder, 2003