Brieven ~ Theodor Fontane

Ik herinner me eerder ooit een brievenwisseling te hebben gelezen tussen Theodor Fontane [1819 – 1898] en die andere Duitse schrijver Theodor Storm [1817 – 1888]. Prettig daaraan was alleen al dat die correspondentie het mogelijk maakte het betoog van twee kanten te volgen.

In deze bloemlezing uit de brieven van Theodor Fontane komt alles van éen kant. Dat maakt zo’n boek ingewikkelder. Komt daar nog een afstand bij, in tijd en in cultuur. En dus moeten de opgenomen brieven op zich al wondertjes van schrijfkunst worden, wil zo’n boek als dit van begin tot eind blijven boeien.

Interessant vond ik eigenlijk alleen de tweede helft.

Fontane had namelijk een intrigerende levensloop. Hij werkte lang als journalist, maakte in die hoedanigheid enkele grote conflicten mee, en werd als oorlogscorrespondent in Frankrijk zelfs krijgsgevangen gemaakt. De romans waar hij nu nog om bekend is, schreef Fontane op latere leeftijd. Pas nadat hij gemerkt had dat er in Duitsland geen naturalistische romans werden geschreven, met al hun sociaal-maatschappelijke commentaar.

Komt daar dan nog iets van in dit boek terug?

Ja. Wel. Maar erg verdund. Wie iets aan dit boek wil hebben, moet toch eerst meer weten over het leven van Theodor Fontane. Dan pas kan er dankbaarheid groeien over de gedetailleerde invulling van enkele puzzelstukjes uit dat bestaan.

Hoe nuttig ook om de man te tekenen, er stonden me bijvoorbeeld te veel brieven in aan zijn vrouw. Tegelijk worden in deze verzameling hele levensperioden overgeslagen, zonder verdere toelichting. Van 1870, als Fontane afreist naar Frankrijk en een garderobe moet hebben, springt de chronologie zonder boe of bah over naar 1875. Vervolgens is er niets dat verwijst naar wat tussendoor gebeurde — zoals dat krijgsgevangenschap.

Dit is overigens een probleem dat kleeft aan vele deeltjes privé-domein; omdat deze van alles wat brengen, en daardoor zo zelden van iets wat bijzonders. De samensteller van deze bundel kon uit twaalfduizend brieven kiezen; op elke keuze die dan in 360 pagina’s tekst gepropt wordt, is wat aan te merken.

Te vermoeden is dat de aanbeveling van Maarten ’t Hart zal hebben meegewogen iets van deze brieven op te nemen in de reeks privé-domein. En zo veel kost zo’n uitgave ook niet; Fontane’s werk is rechtenvrij en vertalers worden altijd met een fooi afgescheept.

De vaste lezers van de reeks privé-domein mogen vervolgens denken iets moois te krijgen. Want een vast publiek denkt altijd goed te hebben gekozen.

Theodor Fontane, Brieven
Vertaald door Tinke Davids,
gekozen en van een inleiding voorzien
door Hans Ester
428 pagina’s
De Arbeiderspers, 1991
Privé-domein nr. 172

[x]opgenomen in het dossier: privé-domein